________________
૩૧૬
स्फाय्+इ પ્રયો... ૩-૪-૨૦ થી નિત્ પ્રત્યય, ાવિ
આ
સૂત્રથી ય્ નો તિળ્ આદેશ, તિલ્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી
વિત્તિ પ્રયોગ થશે.
-
ધાતુને અન્તુ જે આગમ થતો હતો તે અભેદ નિર્દેશનો અધિકાર સમાપ્ત થયો.
शदिरगतौ शात् । ४-२-२३
અર્થ:- fTM પ્રત્યય પર છતાં ગતિ સિવાયનાં અર્થમાં વર્તતાં શત્ ધાતુનો ત્ આદેશ થાય છે.
વિવેચન - પુષ્પાળિ શાતતિ = ફૂલોને ખંખરે છે. શનું-શાતને (૯૬૭) શ+રૂ - પ્રયો.... ૩-૪-૨૦ થી ક્ પ્રત્યય, જ્ઞાતિ - આ સૂત્રથી વ્ નો શાત્ આદેશ, તિબ્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી જ્ઞાતતિ પ્રયોગ થશે. अगताविति किम् ? गाः शादयति ગાયોને લઈ જાય છે.
=
શ+રૂ - પ્રયો.... ૩-૪-૨૦ થી ર્ પ્રત્યય, શાર્િ - િિત ૪૩-૫૦ થી અ ની વૃદ્ધિ જ્ઞ, તિક્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી જ્ઞાતિ પ્રયોગ થશે. અહીં ગત્યર્થક શવ્ ધાતુ હોવાથી આ સૂત્રથી શત્ આદેશ થયો નથી.
ઘટાવેર્જીવો વીર્યસ્તુ વા બિ-મ્પરે । ૪-૨-૨૪
અર્થ:- TMિ પ્રત્યય પર છતાં પતિ ધાતુઓનો સ્વર હ્રસ્વ થાય છે. પરન્તુ ત્રિ અને મ્ ૫૨માં છે જેને એવો ખિ પ્રત્યય પર છતાં આ સૂત્રથી જ વિહિત હ્રસ્વ સ્વર વિકલ્પે દીર્ઘ થાય છે.
--
વિવેચન - (૧) પતિ = તે ચેષ્ટા કરાવે છે. પટિય્-પેટાયામ્ (૧૦૦૦) ષટ્કરૂ - પ્રયો... ૩-૪-૨૦ થી પ્િ પ્રત્યય, ધાટિ - િિત ૪૩-૫૦ થી ૬ ની વૃદ્ધિ ઞ, ઘટિ આ સૂત્રથી આ નો હ્રસ્વ અ, તિથ્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી પયંતિ પ્રયોગ થશે. (૨) અધારિ, અટિ
(તેના વડે) ચેષ્ટા કરાવાઈ.
ટિ . ન્તિ ધાતુ ઉપર પ્રમાણે થશે.
પટિ+ત - વિ-તાર્... ૩-૩-૧૧ થી તા પ્રત્યય.
=
-
