________________
૧૭૧ .. ૩-૪-૭૧ થી શત્ પ્રત્યય લાગશે.
તક્ષ: સ્વાર્થે વા . ૩-૪-૭૭ અર્થ- કર્તરિપ્રયોગમાં વિધાન કરાએલાં શિત્ કાળનાં પ્રત્યયો પરમાં હોતે છતે
સ્વાર્થમાં વર્તતાં તલ્ ધાતુથી નું પ્રત્યય વિકલ્પ થાય છે. વિવેચન - સ્વાર્થ = તનુવમ્ = પાતળું કરવું, છોલવું, તીક્સ કરવું વિગેરે. (૧) તીતિ - તક્ષતિ = તે પાતળું કરે છે. તક્ષી તન્વરને (૫૭૧)
સાધનિકા ઉપરનાં પ્રતિ-ક્ષતિ પ્રમાણે થશે. ધાતુ પોતાના અર્થમાં વર્તતો હોય ત્યારે આ સૂત્ર લાગે છે. સ્વાર્થ કૃતિ વિમ્ ? સંતક્ષતિ શિષ્યમ્ = શિષ્યને ઠપકો આપે છે. અહીં ધાતુનો અર્થ તનુત્વનું નથી તેથી આ સૂત્રથી શ્ય પ્રત્યય થયો નથી પરતુ . ૩-૪-૭૧ થી શત્ પ્રત્યય થયો છે. તમૂ-સ્તુમ્મૂ -સુમૂ- : 1 2 . રૂ-૪-૭૮ અર્થ - કર્તરિ પ્રયોગમાં વિધાન કરાયેલા શિત્ કાળનાં પ્રત્યયો પરમાં હોતે
'છતે તમ્, તુમ , મ્ , મ્ અને ધાતુથી ના અને રનું
પ્રત્યય થાય છે. . વિવેચન - (૧) નાતિ = તે રોકે છે. તમ્ - ધનાર્થ: (૧૯૮૫)
તપૂ+તિ – તિર્ ત. ૩-૩-૬ થી તિવ્ પ્રત્યય. તપૂ+ના+તિ - આ સૂત્રથી ના પ્રત્યય.
નાતિ – નો વ્યાન..... ૪-૨-૪પ થી ૬ () નો લોપ. ના, પ્રત્યય ન થાય ત્યારે નું પ્રત્યય તોતિ. તમ્મતિ - તિવું ત.... ૩-૩-૬ થી જીતવું પ્રત્યય. તન્મ+નુ+તિ - આ સૂત્રથી નું પ્રત્યય. ત+નો+તિ - ૩નોઃ ૪-૩-ર થી નાં ૩ નો ગુણ ગો.
તોતિ – નો વ્યગ્નન...૪-૨-૪૫ થી ૬ () નો લોપ. (૨) તુનાતિ, સુખોતિ = તે રોકે છે. તુગૂ – સંધનાર્થ: (૧૯૮૬) (૩) નાતિ, ખોતિ = તે રોકે છે. પૂ - શોધનાર્થ: (૧૯૮૭)
