________________
૧૬૯
* कुष्यति कुष्यते वा पादः स्वयमेव
-
+તિ - તિતાર્.... ૩-૩-૬ થી તિલ્ પ્રત્યય.
પ્+ય+તિ - આ સૂત્રથી જ પરમૈપદ થયું તેનાં યોગમાં શ્ય પ્રત્યય.
-
પગ સ્વયં જ ખેંચાય છે.
ષ્યતિ. પ્રથમ વાક્યમાં જે કર્મ હતું તેજ પાત્ આ કર્મકર્તરિ વાક્યમાં કર્તા બન્યું એટલે આ સૂત્રથી પરસ્પૈપદ વિકલ્પે થયું અને તેનાં યોગમાં શ્ય પ્રત્યય લાગ્યો. પરખૈપદ ન થાય ત્યારે તે +તે, યતે - પદ્મ ધાતૌ... ૩-૪-૮૬ થી ન્ય પ્રત્યય અને આત્મનેપદ થયું છે.
ધોબી વસ્રને રંગે છે. રશી
(૨) રત્નતિ વસ્ત્ર રનઃ = ર+તિ - તિતત્.... ૩-૩-૬ થી તિલ્ પ્રત્યય.
ર+4+તિ
-
-
યં... ૩-૪-૭૧ થી શત્ પ્રત્યય.
रजति
આ વાક્યમાં વસ્ત્ર એ કર્મ છે.
रज्यति रज्यते वा वस्त्रं स्वयमेव = વસ્ત્ર સ્વયં જ રંગાય છે.
ર+તિ - તિતૃસ્.... ૩-૩-૬ થી તિલ્ પ્રત્યય.
રસ્+ય+તિ - આ સૂત્રથી જ પરખૈપદ થયું તેનાં યોગમાં શ્ય પ્રત્યય. નો વ્યાન... ૪-૩ ૪૫ થી ૬ નો લોપ.
रज्यति
પ્રથમ કર્તરિ વાક્યમાં વસ્ત્ર કર્મ હતું તે જ વસ્ત્ર આ કર્મકર્તરિ વાક્યમાં કર્તા બન્યું તેથી આ સૂત્રથી પરસ્પૈપદ વિકલ્પે થયું અને તેનાં યોગમાં શ્ય પ્રત્યય લાગ્યો. પરÂપદ ન થાય ત્યારે રગ્ન્યતે — ર+તે, રચ્ય-તે રખ્યતે. જ ધાતી... ૩-૪-૮૬ થી ન્ય પ્રત્યય અને આત્મનેપદ થયું છે. અને નો વ્યજ્જન... ૪-૨-૪૫ થી ૬ નો લોપ થયો છે.
―
અર્... ૪-૨-૫૦ થી ૬ નો લોપ.
—
ને (૮૯૬)
શિતીતિ વિષમ્ ? અોષિ = તેણે ખેચ્યું.. +7 - દ્વિ-તાર્... ૩-૩-૧૧ થી TM પ્રત્યય.
વ્યાપ્યું ત્તીતિ વિમ્ ? તિ પારં ચેનઃ = રોગ પગને ખેંચે છે. અહીં કર્તરિવાક્ય છે. પણ કર્મકર્તરિ વાક્ય નથી તેથી આ સૂત્રથી પરઐપદ અને શ્ય પ્રત્યય થયો નથી.
