________________
૧૩૯
વિવેચન :- અનૈષીત્ = લઈ ગયો. -પ્રાપને (૮૮૪)
--
ની+ર્ - વિતામ્... ૩-૩-૧૧ થી દ્વિ પ્રત્યય.
નૌ+સ્ર્ - આ સૂત્રથી સિદ્ પ્રત્યય. નૈ++ટ્ - સિધિ પÊ.... ૪-૩-૪૪ થી ફ્ ની વૃદ્ધિ છે. અનૈત્+ ્ - અધાતો.... ૪-૪-૨૯ થી અદ્ આગમ. અને+ર્ - નામ્યન્તથા.. ૨-૩-૧૫ થી स् નો પ્. અનૈષીર્ - સ:સિન... ૪-૩-૬૫ થી ૬ ની પૂર્વે ત્ આગમ. અનૈષીત્ - વિરામેવા ૧-૩-૫૧ થી ૬ નો ત્.
સિદ્ પ્રત્યયમાં કાર અને વકા૨ વિશેષણાર્થ માટે છે. એટલે જો માત્ર સિ કરે અને ર્ અનુબંધ ન કરે તો હૅન:સિન્ ૪-૩-૩૮ વિગેરે સૂત્રોમાં ત્તિ એ પ્રમાણે સૂત્ર કરે તો વર્તમાના દ્વિતીય પુરૂષ એકવચનનો સિ પ્રત્યય માનવાનો પ્રસંગ આવે અને જો માત્ર સ્કરે તો કોઈપણ સકારાદિ પ્રત્યય માનવાનો પ્રસંગ આવે માટે સિન્ એ પ્રમાણે સૂત્રમાં ગ્રહણ કર્યું છે.
આમ્ ની નિવૃત્તિ થવાથી તત્સંબદ્ધ વા ની પણ નિવૃત્તિ થઈ છે. સ્પૃશ-મૃશ-વૃષ-તપ-તો વા | ૩-૪-૧૪
અર્થ:- અદ્યતની પ્રત્યય પરમાં હોતે તે સ્પુરા, મૃ, પ્, તૃપ્ અને તૃપ્ ધાતુથી સિદ્ પ્રત્યય વિકલ્પે થાય છે.
વિવેચન :- (૧) અસ્ત્રાક્ષીત, અસ્વાર્થાંત, અવૃક્ષત્ = તેણે સ્પર્શ કર્યો. સ્પૃશત્-સંસ્પર્શે (૧૪૧૨)
સ્પૃશ્+ર્ - વિ-તામ્... ૩-૩-૧૧ થી વિ પ્રત્યય. स्पृश्+स्+द् આ સૂત્રથી સિદ્ પ્રત્યય વિકલ્પે.
અસ્પૃશ્+ત્+ર્ - અદ્ ધાતો... ૪-૪-૨૯ થી અદ્ આગમ. અસ્પૃઞ++ર્ - સ્પૃશાતિ... ૪-૪-૧૧૨ થી ૠ થી ૫૨માં . અસ્ત્ર+સ્+ ્ - વર્ષાવે... ૧-૨-૨૧ થી ૠ નો પ્. अस्प्राश्+स्+द् વ્યજ્ઞના... ૪-૩-૪૫ થી ૬ ની વૃદ્ધિ આ.
-
