________________
૨૪૬
શશિનમ્ – અસમ્પન્નાનિનૈશળપિતમ્, તસ્માત્. (નર્. તત્પુ.)
વિવેચન :— વાસી વ તું યસ્યા: મા દ્રાક્ષૌતી = તે નામની ઔષધિ.
અહીં સમાવિ વર્જીને વાસી શબ્દ પૂર્વમાં છે અને ત શબ્દ અન્તે છે તેથી આ સૂત્રથી ી પ્રત્યય થયો છે એજ પ્રમાણે વાસીની, પુષ્ઠની. થશે. समादिप्रतिषेधः किम् ?
संगतम् फलम् यस्याः सा
-
સંતા = તે નામની ઔષધિ.
બ્રહ્માના = તે નામની ઔષધિ.
અનિનતા = તે નામની ઔષધિ.
भस्त्रा इव फलम् यस्याः सा
अजिनः इव फलम् यस्याः एकम् फलम् यस्याः सा
शणफला शणस्य इव फलम् यस्याः सा पिण्डः आकाराणि फलानि यस्याः सा
पिण्डफला
તે નામની
ઔષધિ. અહીં સમ્ વિગેરે શબ્દોનું આ સૂત્રમાં વર્જન કરેલુ હોવથી આ સૂત્રથી ી પ્રત્યય ન લાગતાં આવ્ ૨–૪૧૮ થી આર્ પ્રત્યય લાગ્યો છે.
-
-
सा
-
एकफला તે નામની ઔષધિ.
=
-
=
તે નામની ઔષધિ.
=
બધાં ઔષધિવાચક શબ્દો નિત્ય સ્ત્રીલિંગ હોવાથી ૨–૪–૫૪ સૂત્રમાં તેનું વર્જન થતું હોવાથી ી પ્રત્યયની પ્રાપ્તિ કરવા માટે જ આ સૂત્રનું
પ્રણયન છે.
अनञो मूलात् २-४-५८
અર્થ :— નક્ વર્જીને કોઈપણ શબ્દથી પરમાં મૂળ શબ્દ અન્ને હોય તેવાં જાતિવાચક નામથી સ્ત્રીલિંગમાં ૐ પ્રત્યય થાય છે.
સૂત્રસમાસ :- 7 નગ્ - અનન્, તસ્માત્. (નર્. તત્પુ.)
=
વિવેચન :– મસ્ય ફવ મૂલમ્ યસ્યા: સા – મમૂલ = તે નામની ઔષધિ. શીર્ષે મૂતમ્ યસ્યા: સા – શીર્ષમૂલી – તે નામની ઔષધિ.
=
નક્ શબ્દને વર્જીને વર્ષ અને શીર્ષ નામ પૂર્વપદમાં છે અને મૂળ શબ્દ અન્ને હોવાથી આ સૂત્રથી ઊ પ્રત્યય લાગ્યો છે.
-
=
अन इति किम् ? नास्ति मूलम् यस्याः सा अमूला મૂળ વિનાની
