________________
૯૦
તસ્મિન્. (બહુ.) 7 સાધુઃ-અસાધુ:, તેન. (ન. ત.) વિવેચન :- • મસાધુમંત્રો માર = માતા પ્રત્યે મૈત્ર સારો નથી.
અપ્રત્યાવિતિ વિમ્ ? અસાધુમૈત્રો માતાં પ્રતિ, પત્તિ, અનુ, મિ વા = મૈત્ર માતા પ્રત્યે સારો નથી. અહીં પ્રતિ વિગેરે નો યોગ હોવાથી ચાલુ સૂત્રથી સપ્તમી વિભક્તિ ન થઇ. તેથી દ્વિતીયા વિભક્તિ નક્ષ... ૨–૨–૩૬ અને માિિન... ૨–૨–૩૭ થી થઇ.
પ્રશ્ન :- સાધુ = સદાચાર. અહીં આવિ શબ્દ વ્યવસ્થા અર્થમાં છે. મિ નો યોગ હોય ત્યારે ૨–૨–૩૬ સૂત્રથી, પ્રતિ વિગેરે નો યોગ હોય ત્યારે ૨– ૨–૩૭ સૂત્રથી ઇન્થભૂત અર્થમાં દ્વિતીયા સિદ્ધ જ હતી છતાં આ સૂત્રમાં પ્રતિ વિગેરે નું વર્જન શા માટે કર્યું ?
જવાબ :– તે બે સૂત્રમાં અસાધુ શબ્દનો પ્રયોગ કરાયો હોય કે ન કરાયો હોય તો પણ દ્વિતીયા વિભક્તિનું વિધાન કરેલું છે. પરંતુ અહીં પ્રતિ વિગેરે નો પ્રયોગ ન હોય ત્યારે જ અસાધુ શબ્દ યુક્ત નામને સપ્તમી જ કરવી છે. અહીં આવિ વ્યવસ્થા અર્થમાં છે. એટલે આવિ થી પ્રતિ—પ—િઅનુ—અભિ ચારનેજ ગ્રહણ કરવાનાં છે.
साधुना २-२ - १०२
-
અર્થ :– પ્રતિ વિગેરે નો પ્રયોગ ન કરાયો હોય ત્યારે સાધુ શબ્દથી યુક્ત એવાં ગૌણ નામથી સપ્તમી વિભક્તિ થાય છે.
વિવેચન :- સાધુ ચૈત્રો માતરિ = મૈત્ર માતા પ્રત્યે સારો છે.
अप्रत्यादावित्येव - साधुर्मातरं प्रति परि अनु अभि वा।
સાધુ શબ્દની અનુવૃત્તિ નીચે લઇ જવા માટે ઉપરનાં સૂત્રથી આ સૂત્ર ભિન્ન કર્યું છે.
निपुणेन चाऽर्चायाम् २-२-१०३
અર્થ ઃ—
પ્રતિ વિગેરે નાં અપ્રયોગમાં નિપુણ અને સાધુ શબ્દથી યુક્ત એવા નામથી જો પૂજાનો વિષય હોય તો સપ્તમી વિભક્તિ થાય છે. વિવેચન :– મારિ નિપુન: સાધુ ાં = માતા પ્રત્યે નિપુણ છે, સજ્જન છે. अर्चायामिति किम् ? निपुणो मैत्रो मातुः । माता एव एवं पुर्ण मन्यते
=
