________________
૬૪
સરળ ગુજરાતી વ્યાકરણ (અટકવું તે) લઈએ છીએ. ગુરુવિરામ : (:)
નીચેનાં વાક્યો વાંચો : (૧) ફૂલના ચાર ભાગ છેઃ વજ, ફૂલમણિ, સ્ત્રીકેસર અને પુંકેસર. (૨) વર્ણ ચાર છે : બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય અને શૂદ્ર. (૩) જીવનમાં ત્રણ વસ્તુ જરૂરી છે : હવા, પાણી અને ખોરાક
ઉપરનાં વાક્યોમાં અલ્પવિરામ અને પૂર્ણવિરામ ઉપરાંત એક. બીજું ચિહ્ન છે, તેને ગુરુવિરામ કહે છે.
પ્રથમ વાક્યમાં આ ગુફવિરામનો ઉપયોગ ફૂલના ભાગ ગણાવતાં પહેલાં થયો છે, બીજા વાક્યમાં વર્ણના ચાર પ્રકાર ગણાવતાં પહેલાં અને ત્રીજા વાક્યમાં જરૂરી વસ્તુ ગણાવતાં પહેલાં થયો છે.
આ રીતે કહી શકાય કે ગુરુવિરામનો ઉપયોગ વસ્તુઓની ગણતરી બતાવવા માટે થાય છે.
નીચેના વાક્યો જુઓ : * અરવિંદ : કેમ હેમેન્દ્ર, ક્યારે આવ્યો ? હેમેન્દ્ર : આજે જ, ચારની ગાડીમાં. અરવિંદ : ગઈ કાલે આવવાનો હતો ને ? હેમેન્દ્ર: એક ગાડી ચૂકી ગયો.
ઉપરનાં વાક્યોમાં વક્તાના વક્તવ્યની પહેલાં ગુરુવિરામનો ઉપયોગ થયો છે. નાટક કે સંવાદમાં આપણે આવું ચિહ્ન જોઈએ છીએ.
નીચેના વાક્યો જુઓ : (૧) મારે તમારું એક જ કામ છે ? તમને મળવું. (૨) તેનો એક જ હેતુ છે આગળ વધવું. (૩) મેં એક જ નિશ્ચય કર્યો છે : ખૂબ મહેનત કરવી. ઉપરનાં વાક્યોમાં ગુરુવિરામના સ્થાનનો અભ્યાસ કરીએ.
પહેલા વાક્યમાં શું કામ છે તે ચોક્કસ નથી. પણ પછી તે કામ શું છે તે જણાવવા ગુરુવિરામ મૂકીને કામ સ્પષ્ટ કર્યું.
બીજા વાક્યમાં શું હેતુ છે તે સ્પષ્ટ કરવા ગુરુવિરામ મુકાયું અને પછી હેતુ સ્પષ્ટ કર્યો.
