Page Text
________________
સરળ ગુજરાતી વ્યાકરણ
૪૫ આ તદ્દભવ શબ્દોમાંના કેટલાક સંસ્કૃતમાંથી વાગૂવ્યાપારના નિયમો પ્રમાણે ફેરફાર થતાં, પ્રાકૃતોમાં થઈને ગુજરાતીમાં ઊતરી આવ્યા હોય છે. તેને પ્રાચીન તદ્દભવ કહેવામાં આવે છે. દાખલા તરીકે સંસ્કૃત સર્વનું પ્રાકૃતમાં જન્મ થઈ ગુજરાતીમાં કામ થયું. એ જ પ્રમાણે પ્રારબ્ધ-ર-રાન, હસ્ત-હલ્થ-હાથ વગેરે શબ્દો પ્રાચી તદુભવ કહેવાય છે.
કેટલાક શબ્દો એ રીતે પ્રાકૃતમાં થઈને ન આવતાં સીધેસીધા સંસ્કૃતમાંથી જ વર્ણવિક્રિયા થતાં ગુજરાતીમાં આવ્યા હોય છે. ઈસ્વીસનના નવમા-દસમા સૈકામાં બૌદ્ધ ધર્મનું જોર નરમ પડતાં બ્રાહ્મણોનું જોર વધ્યું. એમણે ભાષામાં તભવ શબ્દોને બદલે શુદ્ધ સંસ્કૃત શબ્દોનો પ્રયોગ કરવાનો આગ્રહ રાખ્યો. એ શબ્દો પાછાં લોકજીભે ફરતાં ફરતાં વિક્રિયા પામ્યા. એવા શબ્દો અર્વાચીન તદભવ કહેવાય છે. દાખલા તરીકે સંસ્કૃત ધર્મમાંથી સીધું “ધરમ થયું, એ જ રીતે કર્મનું “કરમ, મનું ‘મારગ અને વર્ષનું ‘વરસ થયું. આ બધા શબ્દો અર્વાચીન તદ્ભવ કહેવાય છે.
આ તત્સમ અને તદ્દભવ શબ્દો ઉપરાંત આપણી ભાષામાં અનેક શબ્દો એવા છે, જેનું મૂળ સંસ્કૃતમાં, પ્રાકૃતમાં કે અંગ્રેજી, ફારસી જેવી વિદેશી ભાષામાં નથી મળતું. આંર્યો આ દેશમાં આવ્યા ત્યારે પોતાની સાથે સંસ્કૃત ભાષા લાવેલા. તેને આપણા દેશમાં પ્રચાર થયો. તેમ છતાં આ દેશના મૂળ આયેતર બીજાઓની ભાષાના કેટલાક શબ્દો જળવાઈ રહ્યા. એવા શબ્દોમાંથી જે શબ્દો ગુજરાતીમાં આવ્યા તે શબ્દોને ટ્રેક્ય અથવા રેશળ કહેવામાં આવે છે, ડું, ધાંધલ, ઘુઘવાટ, ઉંબરો. પેટ, ધડાકો, દડબડાટી વગેરે દેય છે.
આપણી ભાષામાં આ રીતે ત્રણ પ્રકારના શબ્દો છે : તત્સમ, તદ્દભવ (પ્રાચીન અને અર્વાચીન) અને દેય.
આપણી ભાષામાં અંગ્રેજી, ફારસી, પોર્ટુગીઝ વગેરે ભાષાઓમાંથી પણ શબ્દો આવ્યા છે. તે શબ્દો પણ તત્સમ અને તભવ, બન્ને પ્રકારના હોય છે. ટેબલ, સ્ટેશન, પેન્સિલ વગેરે શબ્દો તત્સમ છે, હાફુસ. ઇસ્કોતરો વગેરે શબ્દો તભવ છે. તત્ એટલે તે: મૂળ ભાષા.
| SR No. | 005811 |
| Book Title | Saral Gujarati Vyakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bharat Thakar |
| Publisher | Shabdalok Prakashan |
| Publication Year | 1999 |
| Total Pages | 272 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |