________________
૧૨૨
સરળ ગુજરાતી વ્યાકરણ
ઉપર પ્રકાશ પાડે છે. આ રીતે વ્યુત્પત્તિનો અભ્યાસ ઘણો જ રસદાયક છે. મહાવરા માટે કેટલાંક ઉદાહરણો તપાસો.
૧. પિતા (સં.પા.=રક્ષા કરવી)–કુટુંબનું રક્ષણ કરનાર. ૨. પતિ (સં.પા.)–સ્રીની રક્ષા કરનાર.
૩. દુહિતા (સં.દુ–દોહવું)–પુત્રી. ગાય દોહવાનું કામ પુત્રી કરતી. ૪. ભાર્યા (સં.ભૂ.=ભરણપોષણ કરવું)–પતિ જેનું ભરણપોષણ કરે
છે તે.
પ.
સંતાન (સં.સમ્=સારી પેઠે + તન્=ખેંચવું)જે વંશનો વેલો વધારે છે તે.
૬. ગોવાળ (સં.ગો+પાલ)–ગાયને પાળે તે.
૭. લુહાર (સં.લોહ–લોઢું+કાર–કરનાર)–લોઢાનું કામ કરનાર. ૮. દ્વિજ (દ્વિ=બે+જ=જન્મના)—જેને બે જન્મ છે તે.
૯. બજરંગ (સં.વજ+અંગ)-વજ્ર જેવું મજબૂત જેનું શરીર છે તે. ૧૦. હનુમાન (સં.હનુ=હડપચી+માન) જેની હડપચી મોટી છે તે. ૧૧. શંકર (સં.શમ્=સુખ+કર)–સુખ-કલ્યાણ કરનાર. ૧૨. શશી (સં. શસસલું + ઇનવાળું)–સસલાના આકારનું. ૧૩. કોહિનૂર (ફા. કોટ=પર્વત+અરબી નૂર=તેજ)—તેજના ભંડાર સમો હીરો.
૧૪. રૂમાલ (ફા. રૂ=ચહેરો+માલ=ઘસનાર) ચહેરાને ઘસી સાફ
રાખનાર.
૧૫. સિતાર (ફા.સં.-ત્રણ+તાર)-મૂળ સિતારમાં ત્રણ તાર રાખવામાં
આવતા.
૧૬. મુસાફર (અ.)–સફર કરનાર.
૧૭. દરજી (ડ્રા.) (દÁબળિયો)—બખિયા મારે તે દરજી.
૧૮. હમાલ (અ.) (હમ્માલ=ભાર ઊંચકનાર)–બીજાનો ભાર ઉપાડે તે. શબ્દોનાં મૂળ રૂપ :
સંસ્કૃત
અંગુલિકા કલિ
ગુજરાતી
આંગળી
કેળ
સંસ્કૃત
કજ્જલ
કુંભકાર
ગુજરાતી
કાજળ
કુંભાર
