________________
મૂષક(ઉંદર), સાપ, ગિરોળી, બાંભણી, સરડ઼ા, પંખી, મચ્છ, ગાય, ભેંશ, સસલાં, સૂકર (ભૂંડ), હરણ, મનુષ્યો, દેવતા, અને નારકી એ સહુને સ્પર્શ, રસ, ઘ્રાણ, ચક્ષુ અને શ્રોત્ર એ પાંચ ઇંદ્રિય હોય છે. ૨૬૭.
कायंबपुप्फगोलय, मसूर अइमुत्तयस्स पुष्पं व । सोयं चक्खुं घाणं, खुरप्पपरिसंठियं रसणं ॥ २६८ ॥
•
શ્રોત્ર,ચક્ષુ, ઘ્રાણ અને રસના અનુક્રમે કદંબ પુષ્પ ગોલક, મસૂર, અતિમુક્તકના પુષ્પ અને સુરપ્ર (અસ્ત્રો) જેવા સંસ્થાનવાળા હોય છે; મતલબકે શ્રોત્રાદિક ઇંદ્રિયોનો આકાર તથાપ્રકારનો હોય છે. ૨૬૮.
नाणागारं फासिंदियं तु, बाहल्लओ य सव्वाइं । अंगुलमसंखभागं, एमेव पहुत्तओ नवरं ॥ २६९॥ अंगुलपहुत्त रसणं, फरिसं तु सरीरवित्थडं भणियं । વારસહૈિં નોયનેહિ, સોય પદ્ઘિ સદ્ ॥ ૨૭૦ ॥ रूवं गिन्हइ चक्खुं, जोयण लख्खाओ साइरेगाओ । गंधं रसं च फासं, जोयण नवगाओ सेसाई ॥ २७९ ॥
સ્પર્શ ઇંદ્રિય તો અનેક પ્રકારની હોય છે. પ્રમાણમાં શ્રોત્રાદિક સર્વે ઇંદ્રિયો પ્રત્યેકે અંતર રચના આશ્રી લાંબી, પહોળી અને જાડી અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગની હોય છે, તેમાં એટલો વિશેષ છે કે ૨સનેન્દ્રિય અંકુલ પૃથક્ક્સ (૨થી અંગુલ) અને
श्री पुष्पमाला प्रकरण
८०
