________________
સિદ્ધહેમ બાલાવબેાધિની
૨૦૯ ]
ઇદાર્થ નેત્રં ચ ॥ ૩-૨-૨૨
એકા”-પરસ્પર વિશેષ્ય વિશેષણ સંબંધ નામ, જેમને પરસ્પર વિશેષ્યવિશેષણરૂપ સબંધ છે એવું એક અથવા અનેક નામ તથા અવ્યય, બીજા નામની સાથે સમાસને પામે છે. અને જો તે સમાસ દ્વિતીયાદિ વિભક્તિવાળા અન્યપદનો અથ મુખ્યપણે જણાતા હોય તે, અને તે સમાસ ‘ બહુવ્રીહિ ’ કહેવાય છે. આ ઢો વાનોરાં વૃક્ષ સઃ = આપઢવાનો વૃક્ષ: =જેના ઉપર વાનર ચઢેલ છે તે ઝાડ, शोभनाः सूक्ष्मजटाः केशाः यस्य सः - सूक्ष्मजटकेशः तपस्वी = જેના વાળ સુશેાલન અને સૂક્ષ્મજટાવાળા છે એવા તપસ્વી, ઉર્દુનું વસ્ત્ર સા= મુનઃ = જેનું મુખ ઉચું છે તે.
બ્લૂમુવાચ || ૩-૨-૨૩ ||
ઉજ઼મુખ વગેરે શબ્દો બહુવ્રીહિ સમાસવાળા - નિપાતન થાય છે. ઉજૂસ્ય મુછ્યું- ૩જૂમુસ્લમ મુરું ય૬ સઃ-૩ જૂમુલઃ - ઉંટ જેવા માઢાવાળા.
=
મતેન ।। ૩-૨-૨૪ ||
તુલ્ય અથવા વિદ્યમાન અવાળા સહુ શબ્દ, તૃતીયાવિભકિતવાળા નામની સાથે સમાસ પામે છે, જો સમાસ પામતાં એ નામેા કરતાં સમાસ પામેલ નામના વિશિષ્ટરૂપ જુદો અર્થ મુખ્યપણે જાતે હાય તે, અને તે સમાસ બહુત્રીહિ' કહેવાય છે. પુત્રેળ સદ આપતઃ = સપુત્ર આપતઃ વતા = પુત્રની સાથે આવ્યો, પુત્ર અને પિતાની આવવાની તુલ્ય–સમાન ક્રિયા છે. મેળા સજ્જ સજર્મ
6
૧૪
