Page Text
________________
द्रव्यस्य त्रयोंऽशाः
२१३
सूचयति, पिण्ड - शिवकादिविशेषेषूर्ध्वतासामान्यस्य ध्रुवत्वात् । ततश्चोध्वर्तासामान्यमेको द्रव्यांश: ।
. 'सामान्य - विशेषात्मकं सद्' इत्यत्र सामान्यस्य द्रव्यत्वाद् विशेषाणां च पर्यायत्वात् सामान्यं द्वितीयो द्रव्यांश इति प्राप्यते । किञ्चात्र विशेषतया तत्तद्व्यक्तिविशेषाणामभिप्रेतत्वात् सामान्यतया तिर्यक्सामान्यं प्राप्यते, तत्तद्घटविशेषेषु तिर्यक्सामान्यस्यैवान्वयित्वादिति । यद्वोर्ध्वतासामान्यस्य प्रथमद्रव्यांशतयाऽवशिष्टं तिर्यक्सामान्यमत्र द्वितीयद्रव्यांशतया प्राप्यते । तस्मात् तिर्यक्सामान्यं द्वितीयो द्रव्यांश: ।
'एकानेकं सद्' इत्यत्रैकं द्रव्यं भवति, अनेके च गुण पर्यायाः । तत्रापि 'गुणपर्यायवद् द्रव्यम्' इति सूत्रेण द्रव्यमाधारतया गुण-पर्यायाश्चाधेयतया प्राप्यन्ते । भवन्ति ह्येकस्मिन् घटादिलक्षण आधारे वर्ण - गन्ध-रसादयोऽनेक आधेयाः । ततश्च आधारस्तृतीयद्रव्यांशतया प्राप्यते 1
एतेभ्यस्त्रिभ्योंशेभ्य एकैकस्यांशस्य ग्राहक एकैको नयः । तत्रोर्ध्वतासामान्यलक्षणस्य प्रथमद्रव्यांशस्य ग्राहको नैगमनयः । तिर्यक्सामान्यलक्षणस्य द्वितीयस्य द्रव्यांशस्य ग्राहकः सङ्ग्रहनयः । आधारलक्षणस्य तृतीयस्य द्रव्यांशस्य ग्राहको व्यवहारनयः । एते त्रयोऽपि यतो द्रव्यांशमेव गृह्णन्ति ततो द्रव्यार्थिका एवेति स्पष्टम् ।
अथावतरणिकायामाशङ्कितं व्यवहारनयस्य पर्यायार्थिकत्वं निराकरणीयम् । तच्चैवं
સામાન્ય-વિશેષાત્મક સત્... આમાં સામાન્ય એ દ્રવ્ય છે અને વિશેષો પર્યાય છે. માટે સામાન્ય એ બીજા દ્રવ્યાંશ તરીકે મળે છે. વળી અહીં વિશેષ તરીકે તે તે વિશેષ વ્યક્તિ અભિપ્રેત હોવાથી સામાન્ય તરીકે તિર્યક્સામાન્ય મળે છે, કારણ કે તે તે ઘટ વ્યક્તિમાં તિર્યક્સામાન્ય જ અન્વયી હોય છે. અથવા ઊર્ધ્વતાસામાન્ય પ્રથમદ્રવ્યાંશ તરીકે આવી ગયેલ છે, માટે અહીં તિર્યક્સામાન્ય આ બીજા દ્રવ્યાંશ તરીકે મળે છે.
એકાનેક સત્... અહીં એક દ્રવ્ય હોય છે અને અનેક ગુણ-પર્યાય હોય છે. તેમાં थए। गुण-पर्यायवद् द्रव्यम् सेवा सूत्रथी द्रव्य साधार३ये जने गुएा-पर्यायो आधेयइये મળે છે. ઘટાદરૂપ એક આધા૨માં વર્ણ-ગંધ-૨સ વગેરે અનેક આધેયો હોય છે જ. એટલે આધાર એ ત્રીજા દ્રવ્યાંશ તરીકે મળે છે.
આ ત્રણે અંશમાંથી એક-એક અંશનો ગ્રાહક એક-એક નય છે. એમાં ઊર્ધ્વતાસામાન્યરૂપ પ્રથમદ્રવ્યાંશનો ગ્રાહક નૈગમનય છે. તિર્યક્સામાન્યરૂપ બીજા દ્રવ્યાંશનો ગ્રાહક સંગ્રહનય છે અને આધારાત્મક ત્રીજા દ્રવ્યાંશનો ગ્રાહક વ્યવહારનય છે. આમ આ ત્રણે નયો દ્રવ્યાંશનું જ ગ્રહણ કરે છે, માટે આ ત્રણે નય દ્રવ્યાર્થિક જ છે.
15
| SR No. | 005793 |
| Book Title | Nyayavinshika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Abhayshekharsuri |
| Publisher | Divya Darshan Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 370 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 7 MB |