Upshamanakaran Part 01

SR No.: 005791
Original Sutra Author: N/A
Author: Hemchandrasuri
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Publication Year: 2012
Total Pages: 372
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 8 MB

Page 191

૧૫૦
ઉપશમનાકરણ ભાગ-૧
ચશો. કૃત ટીકામાં કહ્યું છે - “ ત્રાપ સ્થિતિમાતાતિયઃ પૂર્વવવ પ્રવર્તત્તો નવમિદ સર્વાસામસુમપ્રવૃતીનામ વધ્યમાનાનાં અસમ: પ્રવર્તતે રૂતિ વેવ્યમ્' કર્મપ્રકૃતિ ઉપામનાકરણની ગા. ૩૪ની ચૂર્ણિમાં પણ કહ્યું છે – “પુત્રરાષ્ટ્રિતિપાદ્રિ સર્વે નિરવના માળિયેળી''' '
કષાયખાભૂતચૂર્ણમા ગુણસંક્રમનો ઉલ્લેખ સ્પષ્ટ રીતે નથી દેખાતો, પરંતુ ઉપશમણીથી પડતા યથાપ્રવૃત્તકરણ ગુણસ્થાનકે ગુણસંક્રમનો વિચ્છેદ કહ્યો છે. એ ઉપરથી નક્કી થાય છે કે અપૂર્વકરણથી ગુણસંક્રમ ચાલે છે, કેમકે ચાલુ હોય એનો નિષેધ હોઈ શકે.
અપૂર્વકરણના પ્રથમભાગના અંતે નિદ્રા-૨નો બંધવચ્છેદ થાય. છઠ્ઠા ભાગના અંતે દેવક, પંચેન્દ્રિયજાતિ, આહારક-૨, વૈક્રિયતંક, વર્ણાદિ-૪, વૈજસ-કામણશરીર, સમચતુરગ્રસંસ્થાન, શુભવિહાયોગતિ, ત્રસ-૬, પ્રત્યેકની આપ-ઉધોત સિવાયની ૬- એમ ત્રીસ પ્રકૃતિઓનો બંધવિચ્છેદ થાય છે તથા સાતમા ભાગના અંતે અર્થાતુ અપૂર્વકરણના ચરમ સમયે હાસ્યચતુષ્કળો બંધવચ્છેદ જાય છે તથા તે જ સમયે હાસ્યષકનો ઉદયવિચ્છેદ પણ થાય છે.
અહીં ત્રણ ક્રમે બંધવિચ્છેદ થતો હોવા છતા અપૂર્વકરણના સાત ભાગ પાડવાનું કારણ એ લાગે છે કે અપૂર્વકરણાદ્ધાની સાત સરખા ભાગ કરીને તેમાં પ્રથમભાગના અંતે નિદ્રા૨નો, છઠ્ઠા ભાગના અંતે ૩૦ પ્રકૃત્તિઓનો અને અંતે હાસ્ય ચતુષ્કો બંધવિચ્છેદ થાય છે, કેમકે કષાયમામૃતચૂર્ણિમાં આને લગતું અલ્પબદુત્વ પણ બતાવ્યું છે- “પુત્રેશ્વર પવિદ્યુમ્સ जम्हि णिद्दापयलाओ वोच्छिण्णाओ सो कालो थोवो। परभवियणामाणं वोच्छिण्णकालो સરવે નમુનો અપુષ્યરદ્ધિ વિસાદિયા '' - પૃ. ૧૮૨૨.
આંતત્તિકરણ : હજારો રિસ્થતિઘાત દ્વારા અપૂર્વકરણ પૂર્ણ થયા પછી અનંતર સમયે અનિવૃત્તિકરણમાં પ્રવેશ કરે છે. અનિવૃત્તિકરણમાં પણ પૂર્વોક્ત રતએ સ્થિતિઘાતાદ પ્રવર્તે છે. અનવૃત્તિકરણના પ્રથમ સમયે દેશોપશમલાકરણ - નિર્ધાત્તકરણ અને નિકાચનાકરણ વિચ્છેદ પામે છે. સત્તાગત સર્વદલિકમાંથી દેશોપશમનાપણું, નિધત્તત્ત્વ અને નિકાચિતત્વ નાશ પામે છે. કર્મપ્રકૃત્તિ ઉપશમનાકરણ ગા. ૩૭ની ચૂર્ણિમા કહ્યું છે -
१. एत्थेव गुणसंकमो वि णवंसयवेदादिपयडीणमप्पसत्थाणमबज्झमाणाणमाढविजदि त्ति વક્વાયત્રં | -જયધવલા પૃ.૧૮૨૦.
२. अणेण विहाणेण आदीदोप्पहुडि ट्ठिदिखंडपुधते गदे निद्दापयलाणं बंधवोच्छेदो भवदि । अपुव्वकरणद्धं सत्तखंडाणि कादूण पढमखंडे वोच्छिण्णा इदि उत्तं होदि । तदो अंतोमुहूत्ते गदे परभवियणामाणं बंधवोच्छेदो, पंचसत्तभागे गंतूणेत्ति उत्तं होदि। अपुव्वकरणाद्धाए जम्हि निद्दापयलाओ वोच्छिण्णाओ सो कालो थोवो। परभवियणामाणं वोच्छिण्णकालो पंचगुणो। अपुव्वकरणद्धा. સત્તમા દિયા' ધવલા, પુસ્તક ૬ઠું, પૃ.૨૯૪.