Page Text
________________
- રાગથી સ્ત્રીદર્શન કરતો મુનિ, દુર્ગાત દુઃખડા પામે, વંદન માટે નાલાયક તે, નેમિનાથ એમ ભાખે, ધન ૪૪
થવા દેવાનો નથી.
હવે જો આપણે પ્રતિલેખન ન કરીએ અને માત્ર પ્રમાર્જન કરીએ તો ત્યાં રહેલ સચિત્ત માટી, કાચું પાણી, નિગોદ વગેરે બધાને સીધો ઓઘો અડે અને એટલે પુષ્કળ વિરાધના થાય જ. એટલે પ્રમાર્જન સ્થાવરજીવોને બચાવવા માટે સમર્થ નથી. એ તો ઉલ્ટું સ્થાવરજીવોને મારનારું બને છે.
ર
સ્થાવર જીવોને બચાવવાનો મુખ્ય ઉપાય પ્રતિલેખન=દૃષ્ટિદર્શન છે. સંયમી એકદમ ધ્યાનથી જુએ અને જમીન વગેરે ઉપર ચિત્ત માટી, કાચું પાણી, બીજ, વનસ્પતિ વગેરે દેખાય તો એ ત્યાં પ્રમાર્જન ન જ કરે, એ તે સ્થાન છોડી દે. અને આ રીતે એ જીવોની રક્ષા થાય. ૨ આમ પ્રતિલેખન સ્થાવરજીવોની રક્ષા માટે ઉપયોગી છે, એટલે એ ન કરીએ તો સ્થાવર જીવોની વિરાધના થવાની શક્યતા ઉભી રહે જ છે. આથી નિશીથસૂત્રમાં એમ જણાવ્યું છે કે પ્રતિલેખન ન કરીએ તો સ્થાવરની વિરાધના થાય.
એમ માત્ર પ્રતિલેખન કરીએ તો ય જો ન પુંજીએ તો જે ઝીણા ત્રસ જીવો ન દેખાય એ બધાની વિરાધના થાય. પણ જો પ્રતિલેખન બાદ જીવ દેખાય કે ન દેખાય તોય પુંજી લઈએ તો ઓધા દ્વારા એ જીવો તે સ્થાનથી દૂર થઈ જાય એટલે પછી ત્યાં વસ્તુ લેવા મૂકવામાં કોઈ દોષ ન લાગે.
હા ! ત્રસજીવોને પણ ઓઘાનો સ્પર્શ ગમતો નથી જ. છતાંય એના દ્વારા તેઓને વધુ પીડા નથી જ થતી. ઓઘાના સ્પર્શથી સ્થાવરને જે પીડા થાય એની અપેક્ષાએ ત્રસને તો ઘણી જ ઓછી થવાની. વળી આ અશક્યપરિહાર જેવું થાય છે. જો ત્રસ જીવો દેખાય તો તો ઉત્સર્ગ માર્ગે એને ઓઘાથી ય દૂર કરવાના નથી જ. પરંતુ અહીં તો ત્રસજીવો દેખાતા નથી ? અને પછી સૂક્ષ્મસૃસજીવોની વિરાધના ટાળવાના આશયથી જ પુંજાય છે એટલે એમાં તે જીવોને અલ્પ પીડા થાય તો પણ એ અશક્ય પરિહાર હોવાથી એમાં દોષ નથી ગણાતો.
એટલે પ્રમાર્જના એ મુખ્યત્વે ત્રસજીવોની રક્ષા માટે છે અને માટે જ નિશીથસૂત્રમાં એ લખ્યું છે કે “જો પ્રમાર્જના ન કરો તો ત્રસજીવોની વિરાધના થાય.”
(૯૯)બાકી ખરેખર તો તે તે પ્રસંગોમાં પ્રતિલેખન પણ ત્રસજીવોની રક્ષા માટે ઉપયોગી જ છે, માત્ર પ્રમાર્જન નહિ.
આમ એ વાત સ્થિર બની કે (૧) અપ્રતિલેખન + અપ્રમાર્જન (૨) અપ્રતિલેખન + પ્રમાર્જન (૩) પ્રતિલેખન + અપ્રમાર્જન આ ત્રણેય ભાંગાઓમાં જાત જાતની ત્રસ-સ્થાવર વિરાધના અને આત્મવિરાધના થવાની શક્યતા હોવાથી શાસ્ત્રકારોએ એ ત્રણેય ભાંગાઓને
વીર વીર વીર વીર વીર અષ્ટપ્રવચન માતા ૭ (૧૫૨) વીર વીર વીર વીર વીર
| SR No. | 005775 |
| Book Title | Asht Pravachan Mata |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Gunhansvijay |
| Publisher | Kamal Prakashan Trust |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 328 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |