________________
કારણ વિણ વિગઈ ભક્ષક, રક્ષક જો મુનિ નિજાતનો, દેવલોકથી સ્થૂલભદ્ર ધરતી પર ઉતર્યા જાણું, ધન, ૪૩
આમ જડ-વક્રો કયા અનર્થો કરે એની ખબર જ ન પડે. છેલ્લે ત્યાં સુધી પહોંચે કે સવારે પ્હો ફાટે ત્યારથી માંડી સાંજે છેક સૂર્યાસ્ત બાદ પણ અડધો કલાક સુધી પ્રકાશ પડે ત્યાં સુધી માત્ર પ્રતિલેખન-દૃષ્ટિપાત ચાલે, ત્યાં પ્રમાર્જનની જરૂર જ નહિ.
આ બધા અનેક અનર્થો થવાનો સંભવ છે જ.
વળી આવી અનેક જગ્યાએ માત્ર પ્રતિલેખન કરવાની ટેવવાળાઓ તો પછી એ જ સંસ્કાર દઢ થયા હોવાના કારણે જ્યાં ખરેખર પ્રમાર્જનની જરૂર હશે ત્યાં પણ દૃઢસંસ્કારથી પ્રેરાઈને એકલું પ્રતિલેખન જ કરશે અને એટલે પ્રમાર્જન ન કરવાના લીધે અનેક વિરાધના થશે.
એટલે જ આવા કુતર્કો બિલકુલ ન કરવા કે “ભરપ્રકાશમાં સ્પષ્ટ દેખાતું જ હોય કે જીવ વી નથી તો પછી ત્યાં પુંજવાની શી જરૂર છે ?'
કેમકે (૧) જો તમારી વાત માન્ય હોત તો શાસ્ત્રકારો આવું કંઈક નિરૂપણ ચોક્કસ કરત. પણ શાસ્ત્રકારોએ તો પ્રતિલેખન+અપ્રમાર્જન ભાંગામાં પ્રાયશ્ચિત્ત જ દેખાડ્યું છે. (૨) પૂર્વે જણાવ્યું તેમ આવા સ્થાનોમાં પણ ઝીણા ઝીણા ત્રસ જંતુઓ ન દેખાય એ શક્ય છે, અને એટલે ત્યાં પૂંજ્યા વિના વસ્તુ લે-મૂક કરવામાં વિરાધના થાય છે. (૩) જડ-વક્ર પ્રજા અનર્થો ન કરે અને ખોટા સંસ્કાર ન પડે તે માટે ય પ્રતિલેખનની સાથે પ્રમાર્જન આવશ્યક જ છે. વી
શિષ્ય : (૯૮)મેં તો એવું સાંભળ્યું છે કે “શ્રી નિશીથાદિ ગ્રંથોમાં એવું જણાવેલ છે કે જો પ્રતિલેખન ન કરીએ અને સીધું પ્રમાર્જન કરીએ તો સ્થાવરની વિરાધના થાય અને જો પ્રતિલેખન કરીએ અને પ્રમાર્જન ન કરીએ તો ત્રસની વિરાધના થાય.”
શું આ વાત સાચી છે ?
ગુરુ : નિશીથ વગેરે જિનાગમોમાં લખેલી વાત માટે આવો પ્રશ્ન કરવો પડે ? એ તદ્દન સાચી જ હોય. હા ! એ સાચી શી રીતે ? એ સમજવા માટે ગીતાર્થ મહાપુરુષોનું શરણું સ્વીકારવું પડે.
સ્થાવરજીવો અત્યંત કોમળ-દુર્બળ શરીરવાળા હોય છે. એટલે જ એ જીવોને બીજી કોઈ વસ્તુ માત્ર સ્પર્શે તો પણ એમને ભયંકર પીડા થાય. કેટલાક મરી ય જાય. એટલે જ સ્થાવરજીવોને સંયમીએ શરીર દ્વારા કે બીજી કોઈપણ વસ્તુ દ્વારા લેશ પણ સ્પર્શ કરવાનો જ નથી.
આપણું શરીર કે આપણી ઉપધિ જો સચિત્ત માટી, કાચા પાણી, તેજસકાય, વનસ્પતિને માત્ર સ્પર્શે તો ય એમને સખત પીડા થવાની સંભાવના હોવાથી જ એમને લેશ પણ સ્પર્શ
વીર વીર વીર વીર વીર અષ્ટપ્રવચન માતા ૭ (૧૫૧) વીર વીર વીર વીર વીર