Siddha Hemchandra Shabdanushasanam Part 02

SR No.: 005770
Original Sutra Author: N/A
Author: Jagdishbhai
Publisher: Jagdishbhai
Publication Year: 2013
Total Pages: 396
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 186

सू० १-१-३४
પપ૪ (६/७/२११) सूत्रथी तसि (तस्) प्रत्यय थाय छ तथा तृतीयान्तवाणा मेवा उरस् शथी ५२ समानशा अर्थमां यश्चोरसः (5/3/२ १२) सूत्रथा "य" तेम०४ "तसि" प्रत्यय थाय छे. माथी पीलुमूलेन एक-दिक् ॥ अर्थमा तस् प्रत्यय थdi पीलुमूलतः शनी प्राप्ति थाय छे. पीलुमूलतः विद्योतते विद्युत् (पासुभूलना (20 मे. २।४स्थानमा थdi वृक्षतुं नाम छ.) समानशामi वाणी
उरसा एकदिक् इति उरस्तः (छातीनी साथे समान हमi) तथा आम् प्रत्ययान्तવાળા કુવૈતરમ્ તેમજ યુવૈતમામ્ આ બંને શબ્દોના (અવ્યયોના) અર્થ અત્યન્ત ઊંચું થાય
-: श०४महाविन्यास :वत्-तस्यामिति-त्रिपदः समाहारो द्वन्द्वः, तदन्तविधिः पूर्ववत् । 'आम्' इति षष्ठीबहुवचनस्य तद्धितस्य परोक्षास्थाननिष्पन्नस्य चाविशेषात् त्रयाणां ग्रहणं प्राप्नोति, द्वयोरेव चेष्यते, अतिव्याप्त्युपहतत्वादलक्षणमेतद् इत्याह-वत्तसीत्यादि । अयमर्थः-वत्-तसी अविभक्ती, तत्साहचर्यादामोऽप्यविभक्तेरेव ग्रहणम्, 'दरिद्राञ्चकृवद्भिः' इत्यत्र क्वसुस्थाननिष्पन्नस्य पचतितरामित्यस्य च ग्रहणं भवति, तावेव हि तयोर्वत्-तस्योरविभक्तित्वेन हितौ अत आह-तद्धितस्येत्यादिरूपापेक्षया त्वेकवचनम्, अत एव "कित्याद्येऽव्यय०" [७.३.८.] ('इत्यादिना') इत्यत्रादिशब्द आम्विधायकसूत्रपरिग्रहार्थ उक्तः । दरिद्राञ्चकृवद्भिरित्यत्रामोऽव्ययत्वेऽपि कुत्सितादौ "अव्ययस्य को द् च" [७.३.३१.] इति अग् न भवति, अपरिसमाप्तार्थत्वाद् आमन्तस्य कुत्सितादिभिर्योगाभावादिति । अथवाऽऽमेव य आम्, स एवान्यत्र गृह्यते, षष्ठीबहुवचनं तु मनसामित्याम् च मुनीनामिति नाम् च इति तस्याग्रहणम् ।।
- शमविन्यासनो अनुवाद :"वत्तस्याम्" ॥ माj ५६ त्रि५६ समाएर द्वन्द्व सभासवाणुं छे. "वत्", "तसि" भने "आम्" ॥ोय "तद्धित" प्रत्ययो छे. मा प्रत्ययो डोवाथी प्रत्ययान्त नमानी अव्ययसंश। थाय छे. साम तो संविधिम तदन्तनी संविधिनी तदन्तम् पदम् (१/१/२०) सूत्रमा निषेध કરેલ હતો. આથી આ સૂત્રમાં આ ત્રણ પ્રત્યયાન્ત નામોની અવ્યયસંજ્ઞા થઈ શકશે નહીં. આમ છતાં પણ અહીં તદ્દન્ત નામોની અવ્યયસંજ્ઞા ઇષ્ટ છે. આથી આ ત્રણેય પ્રત્યયાત્ત નામોની भव्यय अधणतस्वाद्या शसः (१/१/३२) सूत्रमi seी नाति प्रमा) थशे. सूत्रम "आम्" प्रत्ययन ३९॥ ४२८. छ. आम् प्रत्यय त्र प्रा२ना प्राप्त थाय छे. (१)