Siddha Hemchandra Shabdanushasanam Part 02

SR No.: 005770
Original Sutra Author: N/A
Author: Jagdishbhai
Publisher: Jagdishbhai
Publication Year: 2013
Total Pages: 396
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 172

सू० १-१-३२
५४०
तृतीया संतवाणां “पञ्चन्” शब्दथी ५२ "संख्याया धा" (७/२/१०४) सूत्रथी प्रहार अर्थमां "धा" प्रत्यय थवाथी तथा "न्"नो सोप थवाथी "पञ्चधा" शब्द प्राप्त थाय छे.
(श०न्या० ) एवमेकशब्दाद् "वैकाद्धयमञ्" [७.२.१०६.] इति ध्यमञि “वृद्धिः स्वरेष्वादेदे-ञ्णिति तद्धिते" [७.४.१.] इति वृद्धौ च ऐकध्यम् । द्विशब्दाद् “द्वित्रेर्धमञेधौ वा” [७.२.१०७.] इति धमञि वृद्धौ, एधाप्रत्यये “अवर्णेवर्णस्य" [७.४.६८.] इति इकारलोपे च द्वैधम्, द्वेधा । पञ्चन्-शब्दाद् वारे वर्तमानाद् वारवत्यर्थे "वारे कृत्वस् " [७.२.१०९.] इति कृत्वसि पञ्चकृत्वः । एवं द्वि- शब्दाद् “ द्वि- त्रि- चतुरः सुच्" [७.२.११०.] इति सुचि द्विः । एकशब्दाद् “एकात् सकृच्चास्य" [७.२.१११.] इति सुचि सकृदादेशे च सकृत्, ततः “क्रियाविशेषणाद्” . [२.१.४१.] इत्यमि “अव्ययस्य" [३.२.७.] इति तल्लुपि “पदस्य” [२.१.८९.] इति सलोपे सकृत् । बहुशब्दाद् "बहोर्धासन्ने" [७.२.११२.] इति धाप्रत्यये बहुधा ।
अनुवाद :- जे ४ प्रमाणे "एक" शब्दथी "वैकाद्धयमञ् " ( ७/२/१०६) सूत्रथी “प्रार" अर्थमां “ध्यमञ्” प्रत्यय थवाथीं अने “वृद्धिः स्वरेष्वादे:..." (७/४/१) सूत्रथी वृद्धि थवाथी "ऐकध्यम्" शब्द प्राप्त थाय छे.
“द्वि” शब्दृथी “द्वित्रेर्धमञेधौ वा" (७/२/१०७) सूत्रथी “प्रार” अर्थमां तथा “विशास” अर्थमां “धमञ्” प्रत्यय थतां तेभ४ वृद्धि थतां "द्वैधम्" शब्द प्राप्त थाय छे.
तेम४ “द्वि” शब्दने “एधा" प्रत्यय थतां "अवर्णेवर्णस्य" (७/४/१८) सूत्री इकारनो लोप थतां "द्वेधा” शब्द प्राप्त थाय छे.
“वार” अर्थमां वर्तमान संख्यावाय पञ्चन् शब्दथी वार अर्थमां "वारे कृत्वस्” (७/२/ १०८) सूत्रथी “कृत्वस्” प्रत्यय थतां "पञ्चकृत्वः" शब्द प्राप्त थाय छे.
खे ४ प्रमाणे “द्वि” शब्दथी "द्वि-त्रि- चतुरः:.." (७/२/११०) सूत्री उपर प्रमाशेनां अर्थमां ४. “सुच्” प्रत्यय थतां "द्विः " शब्द प्राप्त थाय छे.
“एक” शब्दथी “एकात् सकृच्चास्य" (७/२/१११) सूत्रथी वार अर्थमां ४ "सुच्” प्रत्यय थतां जने “सकृत्” आहेश थतां "सकृत्" शब्द निपातन थाय छे. हवे खा डियाविशेषए। थवाथी “क्रियाविशेषणात्" (२/२/४१) सूत्रथी "अम्” थतां तथा "अव्ययस्य" (3/२/७) सूत्रथी, “अम्नो लोप थतां तेभ४ "पदस्य" थी "सुच्"नो लोप थतां "सकृत्" शब्द प्राप्त थाय छे.