Siddha Hemchandra Shabdanushasanam Part 02

SR No.: 005770
Original Sutra Author: N/A
Author: Jagdishbhai
Publisher: Jagdishbhai
Publication Year: 2013
Total Pages: 396
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 162

સૂ૦ ૧-૧-૩૧
૫૩૦ (૬) અસ્વસ્થ :- રોગી અર્થમાં “ઉત્” અવ્યય આવે છે. દા.ત. ડબ્લ્યુ. રઘુવંશ કાવ્યમાં
ભુવનો રોગી અર્થ કર્યો છે. અથવા તો બેચેન અર્થ પણ ઉત્સુકનો થાય છે તથા વિત્તઃ તેમજ ઉત્ત: આ બંનેનો અર્થ વ્યક્તિ સામાન્યથી સ્વસ્થ નથી એવો થાય છે.
(૭) મોક્ષ :- છોડવા સ્વરૂપ અર્થમાં “ટૂ” અવ્યય આવે છે. દા.ત. ઉત્કૃષ્ટ (તેણે છોડી
(૮) દૃશ્ય :- જોવા યોગ્ય અર્થમાં “ર્” અવ્યય આવે છે. દા.ત. સત્સવ: (આનંદનું પર્વ જે ઘણાં લોકોને જોવા યોગ્ય હોય છે) તથા ઉદ્યાન: (પ્રમોદનું સ્થાન.) અવ્યય કોશમાં ઉત્સવ શબ્દ ઉત્કૃષ્ટ અર્થમાં છે. (૯) સમૃદ્ધિ :- સમૃદ્ધિ અર્થમાં સત્ અવ્યય આવે છે. દા.ત. વસ્થિતમ્ કુટુમ્ (સમૃદ્ધ એવું
(૧૦) અત્યય :- અતીત અર્થમાં “” અવ્યય આવે છે. દા.ત. ૩ન્મેલમ્ (વાદળો જેમાંથી જતાં રહ્યા છે એવું વાદળ વગરનું આકાશ.)
(૧૧) મચાવે - અનુચિત કાર્ય કરવા અર્થમાં “” અવ્યય આવે છે. દા.ત. કસ્તુતે પાનું (તે અનુચિત રૂપથી પરદારા સાથે સંપર્ક કરે છે.) ૩ત્યુત્તે કન્યામ્ (તે કન્યાની સાથે અનુચિત પ્રવૃતિ કરે છે.)
(૧૨) પ્રાધાન્યમ્ - પ્રધાનપણાં સ્વરૂપ અર્થમાં “” અવ્યય આવે છે. દા.ત. ૩} શ્વ: (ઉત્તમ એવો ઘોડો.) સત્તમં કુતમ્ (ઉત્તમ એવું કુળ.)
(૧૩) જીવિત :- સમર્થ અર્થમાં ત્ અવ્યય આવે છે. દા.ત. સત્સહતે તુમ્ (જવા માટે સમર્થ થાય છે.)
(૧૪) કવરપરે :- અન્ય એવું પર રહેલું એવા અર્થમાં સત્ અવ્યય આવે છે. દા.ત. ઉત્તર: (જે વસ્તુ છે એનાથી પર રહેલું ઉત્તર કહેવાય છે.) અવ્યયકોશમાં માત્ર પર અર્થ જ આવ્યો છે, પરંતુ નવરપર અર્થ આવ્યો નથી. (૧૫) વિયોગ :- દિશા અર્થમાં સત્ અવ્યય આવે છે. દા.ત. ૩ઢીવી તિજ (ઉત્તર દિશા.) (૧૬) નિર્દેશ :- સંકેત કરવા સ્વરૂપ અર્થમાં “” અવ્યય આવે છે. દા.ત. રદ્દિશતિ (તે સંકેત કરે છે.) તથા ઉદ્દેશ: (નામ માત્રથી વસ્તુનું કથન કરવું તે અથવા તો સંકેત.)
(શ૦ચ૦) ગતિ-પૂના-પૃથ-ડનુમતિમ-સમૃદ્ધિ-મૂતામાવી-ડવજ્ઞાન-હીનાર્થેy | पूजायाम्-पूजितो राजा-अतिराजा, अतिगौः । भृशार्थे-अतिकृतम्, अतीसारः, अतिवृष्टिः । अनुमतौ-अतिचिन्तितम् । अतिक्रमणे-अतिक्रान्तोऽन्यान् रथानतिरथः, अतिरि कुलम् । समृद्धौ