Siddha Hemchandra Shabdanushasanam Part 01

SR No.: 005769
Original Sutra Author: N/A
Author: Jagdishbhai
Publisher: Jagdishbhai
Publication Year: 2013
Total Pages: 412
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 339

उ०४
શ્રીસિદ્ધહેમચન્દ્રશબ્દાનુશાસન ભાગ-૧ सर्वस्य विशेषणं विशेष्यं च भवेत् । किञ्च-यद्यप्रयुज्यमानमपि शब्दरूपं विशेषणं विशेष्यं चार्थप्रतिपत्तिसमर्थं स्यात् तदाऽनर्थकः सर्वत्र तत्प्रयोगः; अत आह-अर्थादित्यादि । अयमर्थः-परार्थः शब्दः प्रयुज्यते, परेण च य एवार्थ आकाङ्कितोऽनधिगतश्च स एव प्रतिपादयित्रा शब्देन प्रतिपाद्यः, न चार्थप्रतिपत्तौ शब्द एव केवल उपायः, किन्त्वर्थप्रकरणादिरपि । यदाह स्वोपज्ञालङ्कारचूडामणौ-"वक्त्रादिवैशिष्ट्यादर्थस्यापि 'मुख्यामुख्यात्मनो' व्यञ्जकत्वम्" (वक्तृप्रतिपाद्यकाकुवाक्यवाच्यान्यासत्तिप्रस्तावदेशकालचेष्टादिविशेषवशाद् अर्थस्यापि मुख्यामुख्यव्यङ्ग्यात्मनो व्यञ्जकत्वम्) तथा"प्रस्तावादथवौचित्याद् देश-कालविभागतः । शब्दाच्चार्थाः प्रतीयन्ते न शब्दादेव केवलाद्" ॥१६॥ इति ।
.. तत्र यदोपायान्तरेणापि विशेषणं विशेष्यं वा प्रतीयते, तदाऽऽकाङ्क्षायाः पूर्णत्वादर्थस्य चाधिगतत्वान्न प्रयुज्यते तदभिधायी शब्द इत्यप्रयुज्यमानतोपपद्यते । दृश्यन्ते हि लौकिका वाक्येषु वाक्यैकदेशान् प्रयुञ्जानाः, यथा-'प्रविश' पिण्डीम्, इति । अत्र हरिः-प्रविशेति क्रिया, न च निरधिष्ठाना क्रिया प्रवर्तते, इति योग्यं साधनमुपादत्ते, इति कर्मसाधनम्; 'प्रविश गृहम्' इत्यस्य योऽर्थः पदद्वयवाच्यः स 'प्रविश'शब्देनोच्यते, तच्चं साधनं केचिदभिधेयत्वेन प्रतिपत्तारः, केचिद् गम्यमानत्वेन, पिण्ड्यां प्रवेशस्यासंभवाद् योग्यं साधनमभिधीयते गम्यते वा । एवं 'पिण्डीम्' इत्यपि 'पिण्डी भक्षय' इत्यस्यार्थस्य वाचकः, साधनं च नान्तरेण क्रियामिति योग्यां क्रियामुपादत्ते, यथा-दधिघटादिषु पूर्णादयः क्रिया उपादीयन्ते । अर्थः प्रयोजनम्, प्रकरणं प्रस्तावः, गतौ बोधे सति ।
अनुवाद :- "सू" अर्थवाणो "शी" पातु बी0 एनो छे. भां “ो साय" अर्थात् “स्थि२ थाय छे." मे अर्थमा "शुक-शी-मूभ्यः कित्" (उणादि० ४६3) सूत्रथा "ल" प्रत्यय थतi "शीलम्" ३५नी प्राप्ति थाय छे.
"३४ा" अर्थवाणो "अस्" धातु योथा नो छ.४ "तिमा ३४ जे.” मेवा अर्थमा "प्रह्वाऽऽह्वा..." (उणादि० ५१४) सूत्रथा "व" प्रत्यय थाय छ भने "अकार"नो दो५ थाय छ तथा "स्वम्" ३५नी प्राप्ति थाय छे.
मा प्रभारी "शीलम् ते स्वम्" भने "शीलम् मे स्वम्" भने प्रयोगमा मध्यातनो प्रयोग थयो नथी. माथी ४ "मायार्थ भरावत" सध्यु छ : महा "अस्ति" से प्रभारी Bियापहनी प्रयोग थयो नथी. "अस्ति" से प्रभा माध्यातनो प्रयोग न हो। छत ५५ "स्वम्" मे प्रभारी प्रयो। "अस्ति" माध्यातर्नु समानाधि४२९॥ १३५ विशेष। छे.