________________
૧૭૪
શ્રીસિદ્ધહેમચન્દ્રશબ્દાનુશાસન ભાગ-૧
જિહ્વામૂલીય વગેરે પાછળના વર્ષો સાથે જ સંબંધિત થશે. અહીં X વર્ણનો સંબંધ ોતિના ∞ સાથે જ થશે, પરંતુ દ્વિ સાથે નહીં. આટલો વિવેક કરવા યોગ્ય છે.
-: न्याससारसमुद्धार :
अं अः इत्यादि-विसृज्यते विरम्यते घञि विसर्गः, कर्मप्रत्ययोपलक्षणं चेदम्, तेन विसृष्टो विसर्जनीय इत्यपि संज्ञाद्वयं द्रष्टव्यम् ॥९॥
-: न्याससारसमुद्धारनो अनुवाद :
આ તમામ પંક્તિઓનો અનુવાદ ઉપરનાં શબ્દમહાર્ણવન્યાસનાં અનુવાદમાં આવી ગયો છે.
॥ नवमम् सूत्रम् समाप्तम् ॥
सूत्रम् - कादिर्व्यञ्जनम् ॥ १ ॥१॥१०॥
-: तत्त्वप्राशि :
1
कादिर्वर्णो हकारपर्यन्तो व्यञ्जनसंज्ञो भवति । क ख ग घ ङ च छ ज झ ञ, ट ठ ड ढ ण, त थ द ध न प फ ब भ म य र ल व श ष स ह । व्यञ्जनप्रदेशा:"नाम सिदय्व्यञ्जने " [ १.१.२१.] इत्यादयः ॥१०॥
7
"
-: तत्त्वप्राशिानो अनुवा :
વગેરે વર્ણોથી આરંભ કરીને હાર સુધીનાં વર્ષોં વ્યંજનસંજ્ઞાવાળા થાય છે. વ્યંજનનો સંપૂર્ણ ક્રમ “આચાર્ય ભગવંતે’” બૃહદ્વ્રુત્તિટીકામાં જણાવેલ છે. વ્યંજનસંજ્ઞાનાં ઉદાહરણ સ્થળો “नाम सिदय्व्यञ्जने” (१/१/२१) वगेरे सूत्रो छे.
-: शष्हभहार्शवन्यास :
कादिरित्यादि-आदीयते गृह्यतेऽर्थोऽस्मादिति "उपसर्गाद्दः कि:" [५.३.८७.] इति किप्रत्यये आदिः । स च सामीप्य-व्यवस्था-प्रकाराऽवयवादिवृत्तिः । यथा - 'ग्रामादौ घोष:' इति सामीप्ये । ‘ब्राह्मणादयो वर्णाः' इति व्यवस्थायाम् । 'आढ्या देवदत्तादय:' देवदत्तसदृशा इति प्रकारे । ‘स्तम्भादयो गृहाः' तदवयवा इत्यवयवे ।
