________________
७ स्थानकाध्ययने कुलकराद्या नीतयः, रत्नानि, अवगाढदुष्षमाससुषमे ५५६-५५९ सूत्राणि श्री स्थानाङ्ग सूत्र सानुवाद भाग २ सिणं सत्तहं कुलकरणं सत्त भारियाओ होत्था, तंजहा
चंदजसा १ चंदकता २ सुरूव ३ पडिरूव ४, चक्खुकंता य ५ । सिरिकंता ६ मरुदेवा ७ कुलकरइत्थीण नामाई
॥२॥
जंबुवेदीवे भार वासे आगमेसाते उस्सप्पिणीते सत्त कुलकरा भविस्संति, तंजहा
मित्तवाहणे सुभोमे य सुप्पभे य सयंपभे । दत्ते सुहुमे [सुहे सुरूवे य] सुबंधू य, आगमेसेण होक्खती ॥१॥ विमलवाहणे णं कुलकरे सत्तविधा रुक्खा उवभोगत्ताते हव्वमागच्छिंसु, तंजहा
मत्तंगता त भिंगा, चित्तंगा चेव होंति चित्तरसा । मणियंगा त अणियणा, सत्तमगा कप्परुक्खा य ॥१॥ ॥ सू० ५५६ ।।
सत्तविधा दंडनीती पन्नत्ता, तंजहा - हक्कारे, मक्कारे, धिक्कारे, परिभासे, मंडलबंधे, चारते, छविच्छेदे ॥ सू० ५५७।। एगमेगस्स णं रन्नो चाउरंतचक्कवट्टिस्स णं सत्त एर्गिदियरतणा पन्नत्ता, तंजहा - चक्करतणे १ छत्तरयणे २ चम्मरयणे ३ दंडरर्तणे ४ असिरतणे ५ मणिरयणे ६ काकणिरतणे ७। एगमेगस्स णं रन्नो चाउरंतचक्कवट्टिस्स सत्त पंचेंदियरतणा पन्नत्ता, तंजहा - सेणावतीरतणे १ गाहावतिरतणे २ वड्डतिरयणे ३ पुरोहितरयणे ४ इत्थिरतणे ५, आसरतणे ६ हत्थरयणे ७ ।। सू० ५५८ ॥
सत्तर्हि ठाणेहिं ओगाढं दुस्समं जाणेज्जा, तंजहा - अकाले वरिसइ १, काले ण वरिस २, असाधू पुज्जति ३, साधूण पुज्जति ४, गुरूहिं जणो मिच्छं पडिवन्नो ५, मणोदुहता ६, वतिदुहता ७ ।
सत्तर्हि ठाणेर्हि ओगाढं सुसमं जाणेज्जा, तंजहा - अकाले न वरिसइ १, काले वरिसइ २, असाधू ण पुज्जंति ३, साधू पुज्जंति ४, गुरूर्हि जणो सम्मं पडिवन्नो ५, मणोसुहता ६, वतिसुहता ७ ।। सू० ५५९ ।।
(મૂળ) સાત પ્રકારે કાયક્લેશ તપ કહેલ છે, તે આ પ્રમાણે—સ્થાનાતિગ-કાઉસગ્ગ કરનાર ૧, ઉત્કુટુકાસનિક–ઉભડક
બેસનાર ૨, પ્રતિમાસ્થાયિ–ભિક્ષુ પ્રતિમાને વહન કરનાર ૩, વીરાસનિક-સિંહાસન પર બેસનારની જેમ-અદ્ધર બેસનાર ૪, નૈષધિક–સમપાદ અને પૂતાદિ સ્થાપીને બેસનાર ૫, દંડાયતિક–દંડના પર દેહને પસારનાર ૬ અને લંગડશાયી–વાંકા લાકડાની માફક ભૂમિને પીઠ નહિ અડનાર ૭. I૫૫૪॥
જંબુદ્રીપ નામના દ્વીપમાં સાત ક્ષેત્રો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—ભરત, ઐરવત, હૈમવત્ હૈરણ્યવત્, હરિવર્ષ, રમ્યવર્ષ અને મહાવિદેહ. જંબુદ્રીપ નામના દ્વીપમાં સાત વર્ષધર પર્વતો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—ફૂલહિમવાનું, મહાહિમવાન્, નિષધ, નીલવાન, રુક્મિ, શિખરી અને મેરુ. જંબુદ્રીપ નામના દ્વીપમાં પૂર્વ દિશાની સન્મુખ વહનવાળી સાત મહાનદીઓ सवसमुद्रमां भजेछे, ते या प्रमाणे - गंगा, रोहिता, हरित, सीता, नरडांता, सुवासा ने रडता अंजूदीय નામના દ્વીપમાં પશ્ચિમદિશાની સન્મુખ વહનવાળી સાત મહાનદીઓ, લવણસમુદ્રમાં મળે છે, તે આ પ્રમાણે—સિંધુ, રોહિતાશા, હરિકાંતા, સીતોદા, નારીકાંતા, રુપ્પકૂલા અને રક્તવતી. ધાતકીખંડ નામના દ્વીપના પૂર્વાર્ધમાં સાત ક્ષેત્રો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—ભરત યાવત્ મહાવિદેહ. ધાતકીખંડ દ્વીપના પૂર્વાર્ધમાં સાત વર્ષધર પર્વતો કહેલા છે, તે આ પ્રમાણે—ચૂલહિમવાન્ યાવત્ મેરુ. ધાતકીખંડ દ્વીપના પૂર્વાર્ધમાં પૂર્વદિશાની સન્મુખ વહનવાળી સાત મહાનદીઓ કાલોદ સમુદ્રમાં મળે છે, તે આ પ્રમાણે—ગંગા યાવત્ રક્તા. ધાતકીખંડ દ્વીપના પૂર્વાર્ધમાં પશ્ચિમની સન્મુખ વહનવાળી સાત મહાનદીઓ લવણસમુદ્રમાં મળે છે, તે આ પ્રમાણે—સિંધુ યાવત્ રક્તવતી. ધાતકીખંડ દ્વીપમાં પશ્ચિમાદ્ધને વિષે સાત ક્ષેત્રો એ જ પ્રમાણે—ભરતાદિ ક્ષેત્રો, તથા ચુલ્લહિમવાનાદિ પર્વતો અને ગંગાદિ નદીઓ છે. વિશેષ એ કે-પૂર્વ
181