________________
प्रथम पद वन पनवणा
श्री प्रज्ञापना सूत्र भाग १ दुब्भिगन्धपरिणयावि। रसओ तित्तरसपरिणता वि,कडुयरसपरिणता वि,कसायरसपरिणतावि,अम्बिलरसपरिणया वि. महुररसपरिणया वि। फासओ कक्खडफासपरिणया वि, मउयफासपरिणया वि, गुरुयफासपरिणया वि, लहुयफासपरिणयावि,सीयफासपरिणयावि, उसिणफासपरिणयावि,णिद्धफासपरिणयावि,लुक्खफासपरिणया वि ।२०,१००. सेत्तं रूविअजीवपन्नवणा। सेत्तं अजीवपन्नवणा ।।सू०-६।। (મૂ૦) (૧) જેઓ વર્ણથી કાળા વર્ણ પણે પરિણત છે તેઓ ગન્ધથી સુરભિ-સુગન્ધપણે અને દુરભિ-દુર્ગન્ધ પણે પણ
પરિણત છે. રસથી કડવા રસ પણે, તીખા રસ પણે, કષાય-તૂરા રસ પણે, અ-ખાટા રસ પણે અને મધુર રસ પણે પણ પરિણત છે. સ્પર્શથી કર્કશ-બરસઠ સ્પર્શપણે, મૃદુ-કોમળ સ્પર્શપણે, ગુરુ-ભારે સ્પર્શપણે, લઘુ સ્પર્શપણે, શીત સ્પર્શપણે, ઉષ્ણ સ્પર્શપણે, સ્નિગ્ધ સ્પર્શપણે અને રૂક્ષ સ્પર્શપણે પણ પરિણત છે. સંસ્થાનથી પરિમંડલ સંસ્થાનપણે, વૃત્ત-વર્તુલ સંસ્થાનપણે, ત્રિકોણ સંસ્થાનપણે, ચતુષ્કોણ સંસ્થાનપણે અને આયત સંસ્થાનપણે પણ પરિણત છે.(૨૦)
(૨) જેઓ વર્ણથી નીલ વર્ણપણે પરિણત છે તેઓ ગન્ધથી સુરભિમન્યપણે અને દુરભિમન્યપણે પણ પરિણત છે. રસથી કડવા, તીખા, તૂરા, ખાટા અને મધુર રસપણે પણ પરિણત છે. સ્પર્શથી કર્કશ-બરસઠ, મૃદુ-કોમળ, ગુરુ, લઘુ, શીત, ઉષ્ણ, સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ સ્પર્શપણે પણ પરિણત હોય છે. સંસ્થાનથી પરિમંડલ, વૃત્ત-વર્તલ, વ્યસ-ત્રિકોણ, ચતુરસ-ચતુષ્કોણ અને આયત સંસ્થાનપણે પણ પરિણત હોય છે. (૨૦)
(૩) જેઓ વર્ણથી લોહિત-રક્ત વર્ણપણે પરિણત છે તે ગન્ધથી સુરભિ ગન્યપણે અને દુરભિ ગન્યપણે પણ પરિણત હોય છે. રસથી કડવા રસપણે, તીખા રસપણે, તૂરા રસપણે, ખાટા રસપણે અને મધુર રસપણે પણ પરિણત હોય છે. સ્પર્શથી કર્કશ, મૃદુ ગુરુ, લઘુ, શીત, ઉષ્ણ, સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ સ્પર્શપણે પણ પરિણત હોય છે. સંસ્થાનથી
પરિમંડલ, વૃત્ત, વ્યસ, ચતુરસ અને આયત સંસ્થાનપણે પણ પરિણત હોય છે. (૨૦) . (૪) જેઓ વર્ણથી હારિદ્ર-પીળા વર્ણપણે પરિણત છે તેઓ ગન્ધથી સુરભિગન્ય અને દુરભિગન્યપણે પણ પરિણત
હોય છે. રસથી કડવા, તીખા, તૂરા, ખાટા અને મધુર રસપણે પણ પરિણમેલા હોય છે. સ્પર્શથી કર્કશ, મૃદુ, ગુરુ, લઘુ, શીત, ઉષ્ણ, સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ સ્પર્શરૂપે પણ પરિણત હોય છે. સંસ્થાનથી પરિમંડલ, વર્તલ, ત્રિકોણ, ચતુષ્કોણ અને આયત સંસ્થાનપણે પણ પરિણમેલા હોય છે. (૨૦)
(૫) જેઓ વર્ણથી શુક્લ વર્ણપણે પરિણત છે તેઓ ગન્ધથી સુરભિમન્યપણે અને દુરભિમન્યપણે પણ પરિણત હોય છે. રસથી કડવા, તીખા, તૂરા, ખાટા અને મધુરરસપણે પણ પરિણત હોય છે. સ્પર્શથી કર્કશ, મૃદુ, ગુરુ, લઘુ શીત, ઉષ્ણ, સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ સ્પર્શપણે પણ પરિણત હોય છે. સંસ્થાનથી પરિમંડલ, વર્તુલ, ત્રિકોણ, ચતુષ્કોણ અને આયત સંસ્થાનપણે પણ પરિણત હોય છે. (૨૦,૧૦૦) (૧) જેઓ ગન્ધથી સુરભિ ગન્યપણે પરિણત છે તેઓ વર્ણથી કાળા, નીલ, રક્ત, પીત અને શુક્લ વર્ણપણે પણ પરિણત હોય છે. રસથી કડવા, તીખા, તૂરા, ખાટા અને મધુર રસપણે પણ પરિણત હોય છે. સ્પર્શથી કર્કશ, મૃદુ, ગુરુ, લઘુ, શીત, ઉષ્ણ, સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ સ્પર્શપણે પણ પરિણત હોય છે. સંસ્થાનથી પરિમંડલ, વૃત્ત-વર્તુલ; રાસત્રિકોણ, ચતુરસ-ચતુષ્કોણ અને આયત સંસ્થાનપણે પણ પરિણત હોય છે. (૨૩)
(૨) જેઓ ગન્ધથી દુરભિમન્યપણે પરિણમેલા છે તેઓ વર્ણથી કાળા વર્ણપણે, નીલ, લોહિત-રાતા, હારિદ્ર- પીળા, અને શુક્લ વર્ણપણે પણ પરિણત હોય છે. રસથી કડવા, તીખા, તૂરા, ખાટા અને મધુર રસપણે પણ પરિણમેલા
21