________________
સત્યકીની કથા (નિ. ૧૨૮૫) * ૨૧૭ तोव पेक्खह, तीए सह संवसइ हयहियओ कओ, एवं वच्चइ कालो, सा पुच्छइ-काए वेलाए देवयाओ ओसरंति ?, तेण सिहं-जाहे मेहुणं सेवामित्ति, तीए रण्णो सिहं मा ममं मारेहित्ति, पुरिसेहिं अंगस्स उवरिं जोगा दरिसिया, एवं रक्खामो, ते य पज्जोएण भणिया - सह एयाए मारेह माय दुरारद्धं करेहिह, ताहे मणुस्सा पच्छण्णं गया, तेहिं संसो मारिओ सह ती, त नंदीसरो ताहिं विज्जाहिं अहिडिओ आगासे सिलं विउव्वित्ता भणड़ - हा दास ! मओसित्ति, ताहे 5 सनगरो राया उल्लपडसाडगो पडियो पाएसु खमाहि एगावराहंति, सो भणइ - एयस्स जइ व्थं अच्चेह तो मुयामि, एयं च णयरे २ एवं अवाउडियं ठावेहत्ति तो मुयामि, तो पडिवण्णो, આ પ્રમાણે ઉમાના કામપુષ્ટ વચનોને સાંભળીને આકર્ષાયેલો સત્યકી તેની સાથે રહે છે. તે દરમિયાન ઉમાએ સત્યકીનું મન હરી લીધું. આ પ્રમાણે કેટલોક કાળ પસાર થાય છે. એકવાર ઉમા પૂછે છે કે “કયા સમયે તમે તમારી વિદ્યાઓ દૂર મૂકો છો ?” સત્યકીએ કહ્યું – “જ્યારે 10 હું મૈથુન સેવન કરું છું ત્યારે.’ આ વાત ગણિકાએ રાજાને કરી કે “સત્યકીને મારવો હોય તો માત્ર મૈથુનસમયે જ મારવો શક્ય છે. પરંતુ તે સમયે મને મારે નહીં અને તેને મારે એવો નિપુણ માણસ જોઈએ.”
=
(એવા નિપુણ માણસોને બોલાવીને તેઓની ઉમાને ખાતરી કરાવવા એક ઉપાય કર્યો. તેમાં) રાજાના પુરુષોએ અંગ ઉપર પોતાની કળા દેખાડી. (અર્થાત્ સ્ત્રીના પેટ ઉપર કમળપત્રોની થપ્પી 15 રાખી. માણસોએ એ રીતે ઘા કર્યો કે કમળના બધા પત્રોના ટુકડા થયા પરંતુ સ્ત્રીના પેટને કશું થયું નહીં.) માણસોએ ઉમાને કહ્યું – “તમે ચિંતા કરો નહીં આ રીતે અમે તમારી પણ રક્ષા કરીશું.' પરંતુ પ્રદ્યોતરાજાએ માણસોને કહ્યું કે – “દુરારાદ્ધ કાર્ય ન થાય. (આ પંક્તિનો આશય એવો લાગે છે કે ઉમાને બચાવવામાં ક્યાંય સત્યકી પણ બચી ન જાય તે માટે) તેની સાથે જ સત્યકીને મારવો.' રાત્રિએ માણસો ગુપ્ત રીતે ગણિકાના મહેલમાં ગયા. તેઓએ ઉમા સાથે સંસર્ગને 20 પામેલા એવા સત્યકીને ઉમા સાથે જ મારી નાંખ્યો.
સત્યકીના મૃત્યુના સમાચાર મળતા વિદ્યાઓથી યુક્ત એવા તેના નંદીશ્વરનામના શિષ્ય આકાશમાં મોટી શિલાને વિકુર્તીને કહ્યું – “હે દાસ ! (= હે રાજનૢ !) તું હવે મર્યો સમજજે.' ત્યારે નગરસહિત રાજા ભીના ઉત્તરીય વસ્ત્રને પહેરીને પગમાં પડેલો ક્ષમા માંગે છે કે “આ એક અપરાધની અમને ક્ષમા આપો.” તેણે કહ્યું – “તે જ અવસ્થામાં (=જે મૈથુનસેવનની અવસ્થામાં 25 ८२. तावत् प्रेक्षस्व, तया सह संवसति हतहृदयः कृतः, एवं व्रजति कालः, सा पृच्छति - कस्यां वेलायां देवता अपसरन्ति तेनोक्तं-यदा मैथुनं सेवे, तया राज्ञे कथितं मा मां मारयतेति, पुरुषैरङ्गस्योपरि योगा दर्शिताः, एवं रक्षयामः, ते च प्रद्योतेन भणिता - सहैतया मारयत मा दुरारब्धं कार्ष्ट, तदा मनुष्याः प्रच्छन्नं 'ગતા', तैः संश्लिष्टो मारितः सह तया तदा नन्दीश्वरस्ताभिर्विद्याभिरधिष्ठित आकाशे शिलां विकुर्व्य भणति - हा दास ! मृतोऽसीति, तदा सनागरो राजाऽऽर्द्रशाटिकापटः पतितः पादयोः क्षमस्वैकमपराधमिति, 30 स भणति यदि एनमेतदवस्थं अर्चयत तदा मुञ्चामि एनं च नगरे २ एवमप्रावृतं स्थापयतेति तदा मुञ्चामि, तदा प्रतिपन्नः,