Avashyak Niryukti Part 06

SR No.: 005758
Original Sutra Author: N/A
Author: Aryarakshitvijay
Publisher: Vijay Premsuri Sanskrit Pathshala
Publication Year: 2010
Total Pages: 442
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & agam_aavashyak
File Size: 10 MB

Page 120

९४
ठियास्थानो (पगाम०...सूत्र) * १०७ आह च सङ्ग्रहणिकार:
अट्ठाणट्ठा हिंसाऽकम्हा दिट्ठी ये मोसऽदिण्णे य।
अब्भत्थर्माणमेत्तै मायालोहें रियावहिया ॥१॥ व्याख्या-अर्थाय क्रिया, अनर्थाय क्रिया, हिंसायै क्रिया, अकस्मात् क्रिया, 'दिट्ठिय' त्ति दृष्टिविपर्यासक्रिया च सूचनात्सूत्रमितिकृत्वा, मृषाक्रियाऽदत्तादानक्रिया च, अध्यात्मक्रिया, 5 मानक्रिया, मित्रदोषक्रिया, मायाक्रिया, लोभक्रिया ईर्यापथक्रिया, अयमासां भावार्थ:तसथावरभूएहिं जो दंडं निसिरई हु कज्जमि । आय परस्स व अट्ठा अट्ठादंडं तयं बेंति ॥१॥ जो पुण सरडाईयं थावरकायं च वणलयाईयं । मारेत्तुं छिंदिऊण व छड्डे एसो अणट्ठाए ॥२॥ अहिमाइ वेरियस्स व हिंसिंसु हिंसइव्व हिंसिहिई । जो दंडं आरब्भइ हिंसादंडो हवइ एसो ॥३॥ अन्नट्ठाए निसिरइ कंडाइ अन्नमाहणे जो उ। जो व नियंतो सस्सं छिदिज्जा सालिमादियं ॥४॥ एस 10 अकम्हादंडो दिद्विविवज्जासओ इमो होइ । जो मित्तममित्तंती काउं घाएइ अहवावि ॥५॥गामाईघाएसु विस्ताराभि सूयग-द्वि.श्रु. म.२ से.) मा ४ मेहने संघt२ ४९॥ छ -
ગાથાર્થ : ટીકાર્ય પ્રમાણે જાણવો.
ટીકાર્થ : અર્થ માટેની = પ્રયોજન માટેની ક્રિયા, અનર્થ નિપ્રયોજન ક્રિયા, હિંસા માટેની ક્રિયા, અકસ્માત્ ક્રિયા, સૂત્ર હંમેશા સૂચન જ કરનાર હોવાથી મૂળમાં ‘દષ્ટિ’ શબ્દથી દષ્ટિવિપર્યાસક્રિયા 15 જાણવી. મૃષાક્રિયા, અદત્તાદાનક્રિયા, અધ્યાત્મક્રિયા, માનક્રિયા, મિત્રદોષક્રિયા, માયાક્રિયા, લોભક્રિયા અને ઈર્યાપથક્રિયા. આ બધી ક્રિયાઓનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે જાણવું – (૧) કોઈ પ્રયોજન આવતા જે પોતાની માટે કે બીજાની માટે ત્રસ–સ્થાવરજીવોને વિશે દંડને =
पहिंसाने ४२ छ तेने सह3 = मर्थ भाटेनी या (तीर्थ ४२) ४ . (२) ४ वणी siथिडो विगेरे सायने सने वनसता विगेरे स्था१२यने (निष्ठ।२५५) भारीने अथवा छेदीने नानी है 20 ते अनर्थ डे छ. (3) 'भो भने मार्यो हतो . २॥ भने भारे छे 3 सा भने भा२शे' એવી બુદ્ધિથી સાપ વિગેરેના અથવા કોઈ શત્રુના જે દંડને હિંસાને કરે છે તે હિંસાદંડ છે.
(૪) જે બાણને અન્ય માટે ફેંકે છે અને હણાય છે બીજો તે, અથવા ધાન્યને (-ધાન્યને ઉગાડવા જતા ઉગી ગયેલા ઘાસને) કાપતો પુરુષ શાલી વિગેરે ધાન્યને છેદે તે અકસ્માતદંડ જાણવો. (५) दृष्टिविपर्यास3 मा प्रभारी एवो - ४ भित्रने शत्रु समने भारे अथवा म विगेरे 25 ९४. बसस्थावरभूतेषु यो दंडं निसृजति कार्ये । आत्मनः परस्य वाऽर्थाय अर्थदण्डं तं ब्रुवते ॥१॥ यः पुनः सरटादिकं स्थावरकायं च वनलतादिकम् । मारित्वा छित्त्वा वा त्यजति एषोऽनर्थाय ॥२॥अह्यादेवैरिणो वा अहिंसीत् हिनस्ति वा हिंसिष्यति । यो दण्डमारभते हिंसादण्डो भवत्येषः ॥३॥अन्याय निसृजति कण्डादि अन्यमाहन्ति यस्तु । यो वा निकृन्तन् शस्यं छिन्द्यात् शाल्यादिकं ॥४॥ एषोऽकस्माद्दण्डो दृष्टिविपर्यासतोऽयं भवति । यो मित्रममित्रमितिकृत्वा घातयत्यथवाऽपि ॥५॥ ग्रामादिघातेषु
30