Avashyak Niryukti Part 04

SR No.: 005756
Original Sutra Author: N/A
Author: Aryarakshitvijay
Publisher: Vijay Premsuri Sanskrit Pathshala
Publication Year: 2010
Total Pages: 418
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & agam_aavashyak
File Size: 10 MB

Page 161

* આવશ્યકનિયુક્તિ • હરિભદ્રીયવૃત્તિ • સભાષાંતર (ભાગ-૪)
सीआ साडी दीहं च तणं अवसव्वयं च कुंचस्स १२ । निव्वोदए अ १३ गोणे घोडगपडणं च रुक्खाओ १४ ॥ ९४५ ॥
व्याख्या : गाथाद्वयार्थः कथानकेभ्य एवावसेयः, तानि चामूनि - तैत्थ निमित्तेत्ति, एगस्स सिद्धपुत्तस्स दो सीसगा निमित्तं सिक्खिया, अन्नया तणकट्ठस्स वच्छंति, तेहिं हथिपाया दिट्ठा, 5ો મા–સ્થિળિયાદ્ પાયા, ન્હેં ?, ાપા, સા ય સ્થિળી જાળા, હું ?, પાપાસે तणाई खाइयाई, तेण काइएणेव णायं जहा इत्थी पुरिसो य विलग्गाणि सा य गुव्विणित्ति, कहं ?, હત્યાનિ થંભેત્તા ક્રિયા, વારો સે વિસ્મરૂ, નેળ વિશ્વનો પાઓ ગરુઓ, રત્તપોત્તા, નેળ रत्ता दसिया रूक्खे लग्गा ॥ णईतीरे एगाए वुड्डीए पुत्तो पविसियओ, तस्सागमणं पुच्छिया, तीसे य घडओ भिन्नो, तत्थेगो भणइ - ' तज्जाएण य तज्जायं' सिलोगो मओत्ति परिणामेइ, बितिओ
10
૧૫૨
ગાથાર્થ : (૧૨) ભીની શાટિકા, લાંબું તણખલું, કૌચપક્ષીની અપ્રદક્ષિણા, (૧૩) નેવાનું પાણી, (૧૪) બળદો, ઘોડા અને વૃક્ષો ઉપરથી પડવું.
ટીકાર્થ : બંને ગાથાઓનો અર્થ કથાનકથી જાણવા યોગ્ય છે. તે કથાનકો આ પ્રમાણે છે. વૈનયિકીબુદ્ધિના દૃષ્ટાન્તો
-
૧. નિમિત્તનું દૃષ્ટાન્ત : એક સિદ્ધપુત્રના બે શિષ્યોને (સિદ્ધપુત્રે) નિમિત્તશાસ્ત્ર શીખવાડ્યું. 15 એકવાર બંને શિષ્યો તૃણ-લાકડા માટે નીકળે છે. માર્ગમાં તેઓએ હાથીના પગના છાપા જોયા. એટલે એકે કહ્યું– ‘આ હાથિણીના પગલા છે.’ બીજાએ પૂછ્યું – ‘તે કેવી રીતે જાણ્યું ?' તેણે કહ્યું – પેશાબને જોઈ મેં જાણ્યું કે તે હાથિણી છે અને તે કાણી છે.' કેવી રીતે ?' એક બાજુ પરથી જ તૃણાદિ ખવાયેલા દેખાય છે. (બીજુ બાજુના ખવાયેલા દેખાતા નથી માટે તે કાણી છે એવું જણાય છે.) તથા પેશાબ પરથી જ જણાય છે કે તે હાથિણી ઉપર સ્ત્રી અને પુરુષ બેઠેલા 20 હતા અને તે સ્ત્રી ગર્ભ ધારણ કરનારી છે. ‘તે કેવી રીતે જાણ્યું ?' કારણ કે હાથના ટેકે તે ઊભી થઈ છે, તથા તેણીને પુત્ર થશે કારણ કે તેણીનો જમણો પગ ભારી છે. વળી તે સ્ત્રીએ લાલ વસ્ત્રો પહેરેલા છે, કારણ કે લાલ તંતુઓ વૃક્ષ ઉપર લાગેલા દેખાય છે. (ત્યારપછી બંને શિષ્યો નદી કિનારે પહોંચ્યા) એ જ સમયે તે નદી કિનારે એક વૃદ્ધા કે જેનો પુત્ર બહાર ગામ ગયો હતો, તેનું આગમન પૂછવા માટે ત્યાં આવી. જ્યારે તે વૃદ્ધાએ આ બંનેને આગમન માટે 25 પૂછ્યું, તે સમયે તે વૃદ્ધાનો ઘડો ફૂટી ગયો. તેને જાઈ તખ્ખાતેન તન્ના...... નિમિત્તશાસ્ત્રના આ
१४. तत्र निमित्तमिति - एकस्य सिद्धपुत्रस्य द्वौ शिष्यौ निमित्तं शिक्षितौ, अन्यदा तृणकाष्ठाय વખત:, તામ્યાં હસ્તિપાના: દષ્ટા, જો મળતિ-નૈસ્તિન્યા: પાાઃ, થં ?, ાયિન્યા, મા = હસ્તિની काणा, कथं ?, एकपार्श्वेन तृणानि खादितानि तेन कायिक्यैव ज्ञातं यथा स्त्री पुरुषश्च विलग्नौ, सा च गुर्विणीति, कथं ?, हस्तौ स्तम्भयित्वोत्थिता, दारकस्तस्या भविष्यति, येन दक्षिणः पादो गुरुः, 30 રહ્તેપોતા, યેન રા ના વૃક્ષે નના। નવીતીરે વસ્યા વૃદ્ધાયા: પુત્ર: પ્રોષિત:, તસ્યામાં પૃષ્ઠો,
तस्याश्च घटो भिन्नः, तत्रैको भणति तज्जातेन च तज्जातं (श्लोकः ) मृत इति कथयति, द्वितीयो