________________
દેશ
૨૪.
છવાસમાસ આ પ્રમાણે સંમુર્ણિમ મનુષ્ય જાણવા. સ્ત્રીઓના ગર્ભમાં ઉત્પન્ન થયેલ ગર્ભજ મનુષ્ય કહેવાય છે અને તે પ્રસિદ્ધ છે.
આEIR સર્વ દેવો જ આ સર્વ ધર્મોથી જે દૂર ગયા છે તે આ કહેવાય. તે આ બે પ્રકારે છે અદ્ધિપ્રાપ્ત અને અનુદ્ધિપ્રાપ્ત એમ બે પ્રકારે છે. તીર્થકર, ચક્રવર્તિ, બળદેવ, વાસુદેવ, ચારણમુનિ અને વિદ્યાધર એમ છ પ્રકારે અદ્ધિ પ્રાપ્ત આર્યો છે. ક્ષેત્ર, જાતિ, કુલ, કર્મ, શિલ્પ, ભાષા, જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર એમ નવ પ્રકારે અનઋદ્ધિપ્રાપ્ત આર્યો છે.
(૧) વાર્થ- જ્યાં તીર્થકરેને, તેમના સાધુઓનો અને તેમના ધર્મની પ્રવૃત્તિ હેય તે આર્યક્ષેત્ર કહેવાય. તે આર્ય ક્ષેત્રમાં ઉત્પન્ન થનાર ક્ષેત્રાર્ય કહેવાય. તે આ ક્ષેત્રે આ . પ્રમાણે જાણવા. દેશ રાજધાની
રાજધાની ૧ મગધ રાજગૃહિ
૪ કલિંગ કંચનપુર ૨ અંગ ચંપ
૫ કાશી વારાણસી ૩ નંગ તામ્રલિપ્તિ
૬ કેશલ સાકેત-અયોધ્યા ૭ કુરૂ
ગજપુર(હસ્તિનાપુર) ૮ કુશર્ત - શૌરિપુરી પાંચાલ કાંપિલ્યપુર
૧૦ જંગલ અહિચ્છત્રા ૧૧ સૌરાષ્ટ્ર દ્વારિકા
૧૨ વિદેહ ૧૩ વર્લ્સ કેશાંબી
૧૪ શાંડિલ્યા નંદિપુર ૧૫ મલય
ભદિલપુર ૧૬ વચ્છ
વૈરાટ ૧૭ અચ્છ
૧૮ દશાર્ણ અમૃતિકાવતી ૧૯ ચેટ્ટી દેશ શકિતમતિ ૨૦ સિંધ–સવીર વીત્તભયપત્તન ૨૧ સૂરએણ મથુરા ૨૨ ભંગ
પાવાપુરી ૨૩ પરિવર્ત માસપુરી ૨૪ કૃણાલ
શ્રાવસ્તિ ૨૫ લાઢા
કેટવર્ષ ૨૫12 અર્ધ કેતકદેશ વેતાંબિકા આ પ્રમાણે સાડા પચ્ચીસ આર્યદેશે જાણવા. આ દેશમાં ઉત્પન્ન થયેલ ક્ષેત્રથી આર્ય કહેવાય. આ આર્યદેશ નજીકપણાના કારણથી ભરતક્ષેત્રના કહ્યા. આ આર્યદેશના
ઉપલક્ષણથી બીજા મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં રહેલ વિજયના મધ્યખંડવતી ઘણું આદેશ પણું જાણવા. ૨ પ્રજ્ઞા પના સૂત્રમાં છ પ્રકારના અંબડુ, કલંદ વિડ, વંદન હરિયા, ચુંચણ એમ છ પ્રકારના
જાતિઆર્ય કહ્યા છે. આ છ જાતિમાં ઉત્પન્ન થનાર જાતિ આર્યો કહેવાય. વર્તમાનકાળમાં આ જાતિઓ જણાતી નથી.
મિથિલા
વરણું