________________
સ્પર્શનીયક્ષેત્ર
૨૧૯
પ્ર : તિર્થ્યલકાકાના વિસ્તાર લેકના અંત સુધી છે. અને આ સાત પૃથ્વીએ તે અલેાકને સ્પર્શતી નથી, પૃથ્વી અને અલોકના અંતરમાંજ નૈવ અદ્રુપ ચમનાયળમધ્ય ૨ ક્રુતિ રથળા વગેરે શાસ્ત્રગ્રંથ વડે ઘનેદધિ, ઘનવાત, તનુવાત વલયેના અને ફક્ત થોડાક આકાશની જ હયાતિ આગમમાં કહી છે તે પછી તે પૃથ્વીનું તિક્ષુ પ્રમાણ (તિÁ) લોકાયામ જેટલુ શા માટે કહે છે ?
ઉ. : સાચી વાત છે. પરંતુ ઘણા લોકાકાશમાં તિી સર્વે પૃથ્વીએ તેટલાજ પ્રમાણવાળી છે. જયાં છેડે કઈક છેડેના ભાગમાં થાડો ભાગ નથી હોતા તે અહીં' અલ્પ હાવાથી ગણ્યા માટે કોઇ દ્વેષ નથી. અહીં ‘ચિ' હોયવમળ', તિત્ત્વિ' સ્રોશાયામ વમળ' વગેરે પાઠાંતરો જોવામાં આવે છે. તેની પણ ઉપર કહ્યા પ્રમાણે વ્યાખ્યા કરવી.
આ સાતે પૃથ્વીએ અસંખ્યાતા હજાર ચૈાજન વિસ્તારવાળા આકાશખડો વડે પરસ્પર એકબીજાથી અંતરિત છે. તે આ પ્રમાણે રત્નપ્રભાના પછી નીચે અસ`ખ્યાતા ચાજન વિસ્તારવાળા આકા શખ’ડના આંતર પછી શર્કરાપ્રભા પૃથ્વી રહેલી છે પણ અંતર વગર નથી રહેલી તે શર્કરા પ્રભાની નીચે વાલુકાપ્રભા પણ શર્કરાપ્રભાની જેમજ જાણવી. એ પ્રમાણે છઠ્ઠી પૃથ્વીની નીચે અસ ંખ્યાતા હજાર ચાજન વિસ્તારવાળા આકાશતા આંતરાપૂ ક સાતમી પૃથ્વી રહેલી છે. પણ આંતરા વગર નથી રહેલી. કહ્યું છે કે, “ હે ભગવત ! આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીથી શર્કરા પૃથ્વી કેટલી અખાધના અ ંતરે કહેલ છે ? હે ગૌતમ ! અસખ્યાતા હજાર ચાજન અબધાએ અંતર કહેલ છે. એ પ્રમાણે છઠ્ઠી પૃથ્વી સુધી જાણવું. હે ભગવંત! તમા પૃથ્વીની નીચે સાતમી પૃથ્વી કેટલી અખાધાના અતરે કહેલ છે?' હે ગૌતમ ! અસખ્યાતા હાર ાજન અખાધાની 'તરે રહેલ છે. ’ આ સાતે પથ્વીએ નીચે નીચે વિસ્તારવાળી જાણવી. કેમકે લેક નીચે અનુક્રમે વિસ્તાર પામે છે. તિતિલાકની એની પહોળાઇનું પ્રમાણ આ સાતે પૃથ્વીનુ હાલમાં જ નિરૂપણ કર્યું છે. માટે સામર્થ્યથી લેાક વિસ્તારાનુસારે પૃથ્વીઓના નીચે નીચે વધુ વિસ્તાર સિદ્ધ થાય છે. (૧૮૯)
આ પ્રમાણે અધેલાકમાં પશુ સ્પર્શનીય પદાર્થીનું નિરૂપણ કર્યું. હવે ઉલાકના સ્વરૂપને નિર્ગુય કરે છે.
उड़ पagsढी निद्दीहा जाव बंभलोगोति । अधुट्टा खलू रज्जू तेण परं होई परिहाणी ॥ १९०॥
ગાથા:- ઊલાકમાં પ્રદેશ વૃદ્ધિ પૂર્વક બ્રહ્મદેવલોક સુધી એટલે સાડા ત્રણ રજ્જુ સુધી વૃદ્ધિ થાય છે. તે પછી હાની થવા માંડે છે એમ કહ્યું છે(૧૯૦)