Jivsamas

SR No.: 005751
Original Sutra Author: N/A
Author: Amityashsuri
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Publication Year: 1986
Total Pages: 356
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 8 MB

Page 159

૧૨
સૂક્ષ્મ પરિણામને પામેલ હાવાથી આંખ વડે જોવા રૂપ તેમ જ છેઠવા, ભેદવા વગેરે ક્રિયાના વિષયરૂપ ન હાવાથી આ વ્યવહારનય પરમાણુ જ મનાય છે, એજ પરમાણુ રૂપ અણાય છે. (૯૪)
પ્રશ્ન:- શું પરમાણુના પણ નિશ્ચય અને વ્યવહાર રૂપ ભેદ છે ? કે જેથી આ પરમાણુને વ્યવહારનય માને છે એમ કહેા છે ?
ઉત્તરઃ— હા, છે જ, તે કહે છે.
જીવરામસ
परमाणु सो दुविहो सुमो वह वावहारिओ चेव । अप्पएंसेो ववहारनएणणंत
सुहुम य
खधो ॥९५॥ એવાય-સૂક્ષ્મ તથા વ્યવહારિક એમ બે પ્રકારે તે પરમાણું છે. સક્રમ પાણુ અપ્રદેશી છે અને વ્યવહારનયવડે અન"તપ્રદેશવાળા સ્કેલરુપ વ્યવહારિક પરમાણુ છે (૯૫)
ટીકા:- આ છંદું ગીતિકા નામે છે, પણ ગાથા છંદ નથી. તે પરમાણુ સામાન્યથી સૂક્ષ્મ એટલે નૈબ્રિયિક તથા વ્યવહારિક એમ બે પ્રકારે છે. તેમાં નિશ્ચય નયં માન્ય સૂક્ષ્મ પરમાણું પોતાના સિવાય અન્યપ્રદેશના અભાવ હાવાથી નિરશરૂપે અપ્રદેશ જ જાણવા. વાસ્તવિક રીતે આ પ્રકારના જ પરમાણુ કહેવાય છે, પરમ એટલે શ્રેષ્ઠ કોટીને! અણુ એટલે સૂક્ષ્મ, પ્રકૃષ્ટ કેાટીની સૂક્ષ્મતા જેને પ્રાપ્ત કરી તે પરમાણુ. આવા પ્રકારની વ્યુત્પત્તિ છે. કહ્યું છે કે—
4
कारणमेव तदन्त्यं सूक्ष्मो नित्यश्च भवति परमाणुः । एक रसो वर्ण गन्धो ત્રિસ્પર્શાયજિમ ",
ઉત્તરકારૂપ હ્રયણુક વગેરે સ્ક ંધાના અત્યકારણરૂપ આ પરમાણુ જ છે. આ પરમાણુ બીજા કોઇપણ કારણનું કાર્ય નથી, કારણકે તેના પહેલા ખીજા કેાઈની પણ શરૂઆતના અભાવ હાવાથી મણુક વગેરે તે પૂર્વોત્તર અપેક્ષાએ કાર્ય અને કારણરૂપે થાય છે. વળી તે પલાણુ સૂક્ષ્મ, નિત્ય, એકરસ, એકવણુ, એકગંધ, અને એ સ્પર્શયુક્ત અને કાર્યના લિંગરૂપે છે.
વ્યવહારનયના મતે અન`તાઅણુથી બનેલ 'ધ જ, જે હજુ સૂક્ષ્મ પરિણામને જ પ્રાપ્ત થયેલ છે, તથા છેદનભેદન થઈ ન શકવાથી તે પણુ પરમાણુ જ કહેવાય છે. કારણકે સૂમપણાના કારણે છેદનભેદનના અવિષયરૂપે તેની સમાનતા સૂફ઼મપરમાણુ સાથે હોવાથી, પ્ર. :-ભલે એમ હા, છતાંપણ સૂક્ષ્મ પરમાણુને પ્રમાણેના આદિ કારણ રૂપે કેમ સ્વીકારતા નથી ? સક્ષમ પરમાણુ પ્રમાણેાના કારણ રૂપે વપરાતું નથી એમ નથી કારણકે વ્યવહારિક પરમાણુ પણ તે જ સમ અનતા પરમાણુથી બનેલ છે.