Page Text
________________
सानुवादस्वोपज्ञभाष्य-टीकालङ्कृतम्
• गन्धहस्ति
मुपन्यस्तं (२ / ३७) पञ्च युगपन्न जातुचित् सम्भवन्तीति तद्भावनार्थमिदम्, अपिशब्दोऽवधारकः । नैव वैक्रियाहारके (तैजसाहारके वा) युगपद् भवतः, लब्धिद्वयाभावात् । एते उभे लब्धी युगपदेकत्र न सम्भवतो व्यक्तिरूपेण, यस्मिन् काले वैक्रियं (तैजसं वा) तस्मिन्नैव काले आहारकमिति, पर्यायेण तु सम्भवतः, कृत्वा वैक्रियं (तैजसं वा ) उपरततद्व्यापारः करोत्येवाहारकं, तदभावाच्च नैककाले पञ्च शरीराणि सम्भवन्त्येकस्य। किं पुनः कारणमेकस्यैकदा ते 'लब्धी न भवत इति ? आह →
२३९
स्वामिविशेषादिति वक्ष्यति 'लब्धिप्रत्ययं चे ( अ. २, सू. ४८) 'शुभं विशुद्धमव्याघाति चाऽऽहारकं चतुर्दशपूर्वधरस्यैव' (अ. २, सू. ४९) इत्यत्र सूत्रद्वये, स्वामिविशेषो वक्ष्यते । नृतिरश्चां लब्धिप्रत्ययं वैक्रियं (तैजसं वा ) भवति, तद्यदा' संयतः करोति वैक्रियं (तैजसं वा ) नियमत → હેમગિરા -
તેને સ્પષ્ટ કરવા માટે આ ભાષ્ય છે. ભાષ્યનો ‘પિ’ શબ્દ અવધારણ (= જકાર) અર્થમાં છે, તેનો અર્થ આ પ્રમાણે કરવો →
ન
જીવને બે લબ્ધિ એક સાથે ન હોવાથી વૈક્રિય અને આહારક શરીર (અથવા તૈજસ અને આહારક શરીર) એક સાથે ન હોય. કહેવાનો આશય એ છે કે આ બંને લબ્ધિ એક સાથે વ્યક્તિ (= પ્રકટીકરણ = ઉપભોગ) સ્વરૂપે એક જ જીવમાં ન સંભવે અર્થાત્ જે કાળમાં વૈક્રિય (અથવા તૈજસ) લબ્ધિનો ઉપભોગ હોય, તે જ કાળમાં આહારક લબ્ધિનો ઉપભોગ હોય એવું ન જ બને. વળી એ બે લબ્ધિનો ઉપભોગ પર્યાયની (= પરાવર્તનની = ક્રમની) અપેક્ષા વડે સંભવે છે.
*
એક સમયે બે લબ્ધિનો અભાવ
તે આ પ્રમાણે કે - વૈક્રિય કે તૈજસ શરીરને બનાવ્યા બાદ અટકી ગયેલ તે વૈક્રિય કે તૈજસના વ્યાપારવાળો તે જ જીવ આહારક શરીરને બનાવે છે અને આ પ્રમાણે વ્યક્તિરૂપેણ એક જીવમાં તે બેનો યુગપ ્ અભાવ હોવાથી એક કાળમાં પાંચ શરીર યુગપ ્ ન હોય.
પ્રશ્ન : શું કારણ છે કે એક કાળે એક જીવને તે બે આહારક અને વૈક્રિય (અથવા આહારક અને તૈજસ) લબ્ધિ નથી હોતી ?
ઉત્તર : ‘સ્વામિવિશેષવૃિત્તિ' સ્વામી વિશેષના કારણે અર્થાત્ બંને લબ્ધિના સ્વામી ભિન્ન ભિન્ન હોવાથી બંને લબ્ધિ એક સાથે એક જીવને ન હોય. ‘ધ્ધિ પ્રત્યયં ચ' ૨/૪૮ તથા ‘શુ વિશુદ્ધમવ્યાયાતિ ચાડડહાર, ચતુર્વંશપૂર્વધરêવ' ૨/૪૯ એમ આ બીજા અધ્યાયમાં બે સૂત્રોને કહેશે અને ત્યાં આ બંનેના ભિન્ન ભિન્ન સ્વામી છે એ પ્રમાણે કહેવાશે. મનુષ્ય અને તિર્યંચને લબ્ધિ-નિમિત્તક જ વૈક્રિય શરીર કે તૈજસ શરીર હોય છે. જ્યારે આહારક શરીર તો ૨. જે તે નથી - માં / તે નથી - હ્યું। ૨. તદ્યા - મુ. (હં. માં.)
| SR No. | 005750 |
| Book Title | Tattvarthadhigam Sutra Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Udayprabhvijay |
| Publisher | Keshar Chandra Prabhav Hem Granthmala |
| Publication Year | 2016 |
| Total Pages | 376 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |