Page Text
________________
१६२
सानुवादं तत्त्वार्थाधिगमसूत्रम् २/२९ सूत्रम् :- विग्रहवती च संसारिणः प्राक् चतुर्थ्यः॥२/२९॥
- ન્થતિ उच्यते → (विग्रहवती चेत्यादि सूत्रम्) विग्रहवती = वक्रा चशब्दादविग्रहा वाऽनन्तरसूत्रनिर्दिष्टा गतिर्भवति, संसारिग्रहणानुवृत्तौ पुनः संसारिग्रहणं सिद्धग्रहणादपास्तस्य प्राक्तनसंसारिग्रहणस्य पुनः प्रत्युज्जीवनाय । अर्थवशाच्च विभक्तिविपरिणामः । प्राक् चतुर्थ्य इत्यन्तर्गतिकालप्रकर्षावधारणार्थं', 'एकसमयोविग्रहः' (अ. २, सू. ३०) इति वक्ष्यमाणत्वात् । चतुर्यो विग्रहेभ्य आरात् सविग्रहा भवति, त्रिविग्रहा प्रकर्षत इति, प्राक्शब्दस्य मर्यादाभिधायित्वात् ।।
अधुना भाष्यानुसरणं क्रियते → जात्यन्तरसङ्क्रान्तावित्यादि।
સૂત્રાર્થ : સંસારી જીવોને અવિગ્રહગતિ અને વધુમાં વધુ ત્રણ વળાંકવાળી વિગ્રહ ગતિ હોય છે..૨/૨૯ો
– હેમગિરા " જીવોની કઈ રીતની ગતિ હોય? ઉત્તર ઃ (આ પ્રશ્નને વિશે ૨/૨૯ સૂત્રો કહેવાય છે. -
('વિઝવતા ર..' ઇત્યાદિ સૂત્ર છે. અહીં તેનું વિવેચન કરે છે. વિગ્રહગતિ એટલે વાંકી (= વળાંકવાળી) ગતિ અને પ્રસ્તુત સૂત્રના ર’ શબ્દથી અનંતર ૨/૨૮ સૂત્રમાં બતાવેલી અવિગ્રહ ગતિ (સંસારી જીવની) હોય છે. પૂર્વના ૨/૧૨ સૂત્રોથી દરેક સૂત્રમાં સંસારી પદના ગ્રહણની અનુવૃત્તિ ચાલતી હોવા છતાં ફરી આ સૂત્રમાં સંસારી પદનું ગ્રહણ કર્યું, તે અનંતર ૨/ ૨૮મા સૂત્રમાં સિદ્ધ જીવોના ગ્રહણ થકી અટકી ગયેલી સંસારી પદની અનુવૃત્તિને (પ્રસ્તુત સૂત્રમાં) ફરી ઉજજીવન કરવા (= આગળ ચલાવવા) માટે છે. વળી સંસારી પદની ફરી અનુવૃત્તિ ચાલુ કરવા ૨/૧૨ સૂત્રમાં પ્રથમાબહુવચન તરીકે દર્શાવેલ સંસારી પદનું અહીં પછી એકવચન તરીકે ઉલ્લેખ કરેલ છે, કેમકે અર્થને અનુસાર વિભક્તિ બદલાય છે. અંતર્ગતિના કાળની ઉત્કૃષ્ટતાને જણાવવા માટે 'પ્રાણ ચતુર્થ:' લખ્યું છે. (ઉત્કૃષ્ટથી ૩ વળાંકવાળી વિગ્રહગતિ હોય છે એમ સૂત્રકારશ્રી જણાવે છે.) કેમકે સમયવિદઃ એવા ૨/૩૦ સૂત્રમાં એક સમય સુધી વિગ્રહ હોય છે એ પ્રમાણે વિગ્રહનો જઘન્યકાળ કહેવાના છે. પ્રષ્ટિ ચતુર્થ નો અર્થ આ પ્રમાણે છે – ૪ વળાંક સુધી એટલે ૪ વિગ્રહ = વળાંકની પહેલા સવિગ્રહગતિ હોય છે અર્થાત્ વધુમાં વધુ ૩ વિગ્રહવાળી અંતરાલગતિ સંભવે છે, કેમકે ‘’ શબ્દ એ મર્યાદાના અર્થમાં છે (અભિવિધિ અર્થમાં નથી).
હવે ‘નાત્યારસાન્તા...' ઇત્યાદિની વિચારણા કરાય છે. - એકેન્દ્રિયાદિ ભેદથી જાતિ કુલ ૫ પ્રકારે છે. એક જાતિથી અન્ય જાતિ તે જાત્યંતર કહેવાય. તે (જાયંતર)માં સંક્રાંતિ ૨. •ાર્થઃ - ૫ (ાં. પાં.) જુઓ પરિશિષ્ટ-૨ ટીપ્પણી - ૧૪
| SR No. | 005750 |
| Book Title | Tattvarthadhigam Sutra Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Udayprabhvijay |
| Publisher | Keshar Chandra Prabhav Hem Granthmala |
| Publication Year | 2016 |
| Total Pages | 376 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |