Page Text
________________
स्वोपज्ञभाष्य-टीकालङ्कृतम्
• मनःपर्यायविषयनिबन्धकथनम् । ' सूत्रम्- तदनन्तभागे मनःपर्यायस्य ।।१-२९ ।। भा० असर्वपर्यायेषु । सुविशुद्धेनाप्यवधिज्ञानेन रूपीण्येव द्रव्याण्यवधिज्ञानी जानीते, तान्यपि न सर्वेः पर्यायैरिति ।।२८ ।। यानि रूपीणि द्रव्याण्यवधिज्ञानी जानीते ततोऽनन्तभागे मनःपर्यायस्य विषयनिबन्धो भवति। अतीन्द्रियस्य विषयनिबन्धो भवति सर्वेषु=असर्वपर्यायेषु । किं योऽपि परमावधिरत्यन्तविशुद्धस्तेनापि रूपीण्येव, नारूपीणि जानातीत्यारेकित आह- सुविशुद्धेनापि परमप्रकर्षप्राप्तेनापि, यो ह्यलोके लोकप्रमाणान्यसंख्येयानि खण्डानि पश्यति तेनाप्यवधिना पुद्गलद्रव्याण्येवावसीयन्ते, न धर्मादीनि चत्वारि । किं सर्वपर्यायैः ? नेत्याह- तान्यपि न सर्वैरित्यादि। तान्यपि रूपिद्रव्याणि न सर्वैः= अतीतानागत-वर्तमानरूत्पाद-व्यय-ध्रौव्यादिभिरनन्तैः पर्यायैरिति ।।२८ ।।।
· मनःपर्यायज्ञानस्याधुना विषयनिबन्धनमाचिख्यासुराह- तदनन्तभागे मनःपर्यायस्य । तेषामवधिज्ञानविषयीकृतरूपिद्रव्याणामनन्तभागस्तदनन्तभागस्तस्मिन् मनःपर्यायज्ञानस्य विषयनिबन्धः । एतद् विवृणोति यानि शुक्लादिगुणोपेतानि रुपीणि द्रव्याणि जानात्यवधिज्ञानी तेषामवधिज्ञानदृष्टानामनन्तभागो यस्तस्मिन्ननन्तभागे एकस्मिन् मनःपर्यायस्य विषयनिबन्धो दृश्यः।
--भगिरा - સુત્રાર્થ :- રૂપી દ્રવ્યોના અનંતમા ભાગે મન:પર્યાયજ્ઞાનનો વિષય વ્યાપાર છે.૧-૨લા
ભાષ્યાર્થી - સુવિશુદ્ધ અવધિજ્ઞાન હોય તો પણ રૂપી જ દ્રવ્યોને જાણે. (અરૂપી ન જાણે) તે રૂપીદ્રવ્યોને પણ સર્વપર્યાયો વડે ન જાણે. //રા જે રૂપી દ્રવ્યોને અવધિજ્ઞાની જાણે છે. તે દ્રવ્યોના અનંતમાં ભાગે મન:પર્યાયનો વિષય-વ્યાપાર હોય છે.
પરમાવધિ જ્ઞાન પણ રૂપીદ્રવ્યોને જ જાણે જ પ્રશ્ન:- અત્યંત વિશુદ્ધ એવું જે પરમાવધિ છે તે પણ શું રૂપી દ્રવ્યોને જ જાણે? અરૂપીને ન જાણે.
ઉત્તર :- સુવિશુદ્ધ એવું પણ પરમાવધિજ્ઞાન કે જે અલોકમાં લોક પ્રમાણ અસંખ્યાતા ખંડોને જુએ છે. તેવા પણ આ પ્રકૃષ્ટ અવધિજ્ઞાન વડે રૂપી પુદ્ગલ દ્રવ્યો જ જણાય. ધર્માસ્તિકાયાદિ જે ચાર અરૂપી દ્રવ્યો છે તેને નથી જાણી શકતો. વળી રૂપીદ્રવ્યોના પણ સર્વ પર્યાયો અર્થાત્ અતીત અનામત વર્તમાનમાં થતાં ઉત્પાદ વ્યય-ધ્રૌવ્યાદિ અનંત પર્યાયોને પણ ન જ જાણી 3. ॥२८॥
અત્યારે, મન:પર્યાયજ્ઞાનના વિષય નિબન્ધની વ્યાખ્યા કરવાની ઇચ્છાવાળા શાસ્ત્રકાર કહે છે કે- અવધિજ્ઞાનમાં જણાતા જે રૂપી દ્રવ્યો છે તેનો જે અનંતમો ભાગ છે તેમાં મન:પર્યાયજ્ઞાનીનો વિષય વ્યાપાર હોય છે. આ જ હકીકતને વિસ્તારથી સમજાવે છે કે જે શુક્લાદિ ગુણોથી યુક્ત .१. 'न्तज्ञानविशु' मु.(राA)। २. नारुपाणि खं.भा.। ३. योऽपि ह्यलो' खं भां.। ४. "रुदयव्यय' खं.भा.। ५. पर्यायस्य ज्ञा' सं.पाA./पर्यायस्या' राAI ६. रुपिद्रव्याणि भां.।
| SR No. | 005749 |
| Book Title | Tattvarthadhigam Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Udayprabhvijay |
| Publisher | Vijay Kesharchandrasuri Foundation Girivihar Turst |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 462 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |