Page Text
________________
स्वोपज्ञभाष्य-टीकालङ्कृतम् • मतिज्ञानस्य सम्पिण्डितभेदकथनम् ।
२११ ____ भाष्य--एवमेतत् मतिज्ञानं द्विविधं, चतुर्विधमष्टाविंशतिविधमष्टषष्ट्युत्तरशतविधं, षट्त्रिंशत्रिशतविधं च भवति ।।१९।। अत्राह- गृह्णीमस्तावन्मतिज्ञानम् । अथ श्रुतज्ञानं किमिति ? लक्षणविधानाभ्यां यन्निरूपितं मतिज्ञानं तस्य पुनः सम्पिण्ड्य भेदान् कथयति द्विविधमित्यादिना । द्विविधमिति, इन्द्रियनिमित्तमनिन्द्रियनिमित्तं च। चतुर्विधमवग्रहादिभेदतः। अष्टाविंशतिविधमिति, स्पर्शनादीनां मनःपर्यवसानानां पण्णामेकैकस्य चत्वारो भेदा अवग्रहादयस्ते समुदिताः सर्वेऽपि चतुविंशतिरूपजाताः, ततोऽन्यच्चक्षुर्मनोवर्जस्पर्शनादीनां यो व्यञ्जनावग्रहः चतुर्भेदः स प्रक्षिप्तः, ततोऽप्टाविंशतिविधं भवति। अष्टषष्ट्युत्तरशतविधमिति, तस्या एवाप्टाविंशतेरेकैको भेदः पड्विधो भवति बह्यादिभेदेन अत अप्टपप्ट्युत्तरशतविधं भवति । तस्या एवाप्टाविंशतेरेकैको भेदो द्वादशधा भवति सेतरबबादिद्वादशकेन, अतः षट्त्रिंशत्रिशतभेदमिति ।।१९।। . अत्र- अस्मिन्नवकाशे नोदकः आह- गृह्णीमो = जानीमस्तावत् क्रमेण पूर्वमुद्घट्टितं लक्षणविधानरूपं मतिज्ञानं, तनन्तरं तु यच्छ्रुतज्ञानमुक्तं तन्न विद्म इत्यतः पृच्छ्यते मया-अथ श्रुतज्ञानं किंलक्षणमिति ?
-मगिरा - ભાષ્યાર્થ :- આ પ્રમાણે આ મતિજ્ઞાન બે પ્રકારે, ચાર પ્રકારે, અઠ્ઠાવીશ પ્રકારે, એકસો અડસઠ પ્રકારે તથા ત્રણસો છત્રીસ પ્રકારે થાય છે. ૧૯તા પ્રશ્ન :- મતિજ્ઞાન તો અમે સમજી ગયા હવે શ્રુતજ્ઞાન शुंछ ? ते ४ो.
* મતિજ્ઞાનના ભેદોને નિહાળીએ । २,४,२८,१६८ भने ३३६. मा महोमi (१) इन्द्रियनिमित्त अने भनिन्द्रियनिमित्तनी અપેક્ષાએ મતિના ૨ ભેદ સમજવા (૨) અવગ્રહાદિ ચારની અપેક્ષાએ ૪ ભેદ તથા (૩) સ્પર્શેન્દ્રિયથી મન સુધી ના એકએકના અવગ્રહાદિ ચાર ભેદ કરતાં ૨૪ ભેદો થાય. ચક્ષુ અને મન સિવાયના ચાર ઈન્દ્રિયોનો વ્યંજનાવગ્રહ હોય. આ ચારને ચોવીશ સાથે ભેળવતાં ૨૮ ભેદ થાય (૪) આ અઠ્ઠાવીશને બહુ આદિ છે ભેદે ગુણતાં એકસો અડસઠ ભેદ થાય તેમજ (પ) અઠ્ઠાવીશ ભેદોને બીજા અબહુ આદિ છે અને બહુ આદિ છે આમ બાર સાથે ગુણતાં ૩૩૬ मेह भतिशानना थाय छ.।।१९।।
અવતરણિકા - આ અવસરે શંકાકાર પૂછે છે :- પૂર્વે કહેલા મતિ શ્રુતાદિ જ્ઞાનમાંથી મતિજ્ઞાનના લક્ષણ અને વિધાન તો અમને સમજાઈ ગયા, પણ બીજું “શ્રુત’ જે કહેલું તેના લક્ષણ અને વિધાન નથી જણાયા. તેથી પ્રશ્ન કરાય છે કે શ્રુત જ્ઞાન કયા લક્ષણવાળું છે ? આ પ્રશ્નના સમાધાનમાં ગુરુ એ ૨૦મું સૂત્ર કહ્યું છે :. सूत्रांतर्गत श्रुतं ५६ मे सक्ष्य छे. 'मतिपूर्व' से सक्ष। छे तथा 'द्वयनेकद्वादश...' से विधान
१. "जनानामव' खं भां.सं.।
| SR No. | 005749 |
| Book Title | Tattvarthadhigam Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Udayprabhvijay |
| Publisher | Vijay Kesharchandrasuri Foundation Girivihar Turst |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 462 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |