Tattvarthadhigam Sutra Part 01

SR No.: 005749
Original Sutra Author: N/A
Author: Udayprabhvijay
Publisher: Vijay Kesharchandrasuri Foundation Girivihar Turst
Publication Year: 1950
Total Pages: 462
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 11 MB

Page 278

स्वोपज्ञभाष्य-टीकालङ्कृतम्
•अपायस्वरुपप्रकाशनम्. भाष्य-ईहा ऊहा तर्कः परीक्षा विचारणा जिज्ञासेत्यनन्तरम् । अवगृहीते विषये सम्यगसम्यगिति गुणदोषविचारणयां अध्यवसायापनोदोऽपायः। चिह्नतः ईहां निरूप्य पर्यायशब्दैरर्थतो नानात्वमप्रतिपद्यमानैरसम्ममोहार्थं तामेवाचष्टे ईहाऊहा इत्यादि । यत्तद्विशेषविचारणं सा इत्येवं चाभिधीयते, चेष्टा ऊहा तर्कः परीक्षा विचारणा जिज्ञासेत्येवं नास्त्यर्थभेद एषां शब्दानाम्, सत्यपि वाऽर्थभेदेऽन्यत्र इहानार्थान्तरभूता एवैते, एकरूपत्वात् । ___ईहायाः स्वरूपमाख्याय अपायस्य तदनन्तरवर्तिनः स्वरूपं दिदर्शयिषुराह- अवगृहीते इत्यादि । अनेनापि क्रममाचष्टे, सामान्येनावगृहीते स्पर्शसामान्यविषये अनिर्देश्यादिरूपे तत उत्तरकालमीहायां प्रवृत्तायां, कथमिति चेत् ? उच्यते- सम्यगसम्यगित्येवं मृणालीस्पर्शः किमुताहिस्पर्श इति । मृणालीस्पर्श इत्येवमादानाभिमुखत्वात् सम्यक् न अहिस्पर्शोऽयमित्येवं परित्यागाभिमुखत्वादसम्यगिति, तत् उत्तरकालें सम्यगित्यपायः प्रवर्तते, नत्वसत्येतस्मिन् द्वय इति । स पुनः किंरूपोऽपाय इति? उच्यते- गुणदोषेत्यादि ।
- હેમગિરા - ભાષ્યાર્થ - ઈહા, ઉહા, તર્ક, પરીક્ષા, વિચારણા, જિજ્ઞાસા આ બધા એકાર્થિક નામો છે. અવગૃહિત વિષયમાં “આ સમ્યગુ આ અસમ્ય” આ પ્રમાણે ગુણ-દોષની વિચારણા વડે વર્તતો અપનોદરૂપ (નિર્ણયાત્મક) અધ્યવસાય તે અપાય.
ઈહાના એકાર્ચક નામો આ પ્રમાણે ઈહાને સ્વચિહ્ન (નામ)થી જણાવી ઈહાના પર્યાયવાચી શબ્દો કે જે અર્થથી એક જ છે તેને અસંમોહ (ઈહાને બદલે ઉહા આદિ શબ્દ પ્રયોગ થતા કોઈને અર્થભેદ સિંમોહન થાઓ) માટે કહે છે.... ઈહા, ઉહા, ચેષ્ટા, તર્ક, પરીક્ષા, વિચારણા, જિજ્ઞાસા, આ પર્યાયવાચી શબ્દો છે. અથવા આ ઈહાદિ શબ્દોનો અર્થ ભેદ અન્યત્ર (અન્ય ગ્રંથોમાં પ્રસંગાનુસાર) ભલે હોય, તો પણ પ્રસ્તુતમાં તો ઈહા, ઉહા, ચેષ્ટાદિ એકસ્વરૂપાત્મક છે. ઈહાનું સ્વરૂપ કહીને આના પછી થતાં અપાયનું સ્વરૂપ દર્શાવવાની ઇચ્છાથી કહે છે :
વહી?' પદ પૂર્વની જેમ ક્રમ સૂચક સમજવો. ક્રમ આ મુજબ છે. અનિર્દેશ્યાદિ સ્વરૂપવાળા સ્પર્શાદિ સામાન્ય વિષયોનો અવગ્રહ થવા સાથે એના ઉત્તરકાળમાં ઈહા પ્રવર્તે છે. તે કઈ રીતે પ્રવર્તે છે. તે જણાવતા કહે છે કે “આ કમળની ડાંઠળીનો સ્પર્શ છે, કે સર્પનો? અહીં કમળનાળનો સ્પર્શ જ સમ્યગું લાગે છે. કારણ કે તેવા પ્રકારના સ્પર્શ-લક્ષણનું જ અહીં ગ્રહણ થઈ રહ્યું છે, સર્પના સ્પર્શનું નહીં.” આ રીતે જે કમલનાળના સમ્યફ સ્પર્શના આદાન અને સર્પના અસમ્યક સ્પર્શના પરિત્યાગને અભિમુખ ઈહાનો આ સર્પનો સ્પર્શ નહીં પણ કમલનાળનો જ સ્પર્શ છે એવો સમ્યગૂ નિશ્ચય રૂપ અપાય વર્તે છે. આવો અપાય તે અવગ્રહ, ઈહા એ બે થવા સાથે જ પ્રવર્તે, તે સિવાય નહીં. ૨. ‘રા (Bનિ.) . “નૈન મુ. ( માં.T.) રૂ. તરીદેત્રેતાત્રા ! (બ) ૪. પાર્થ” (TA.B.) જિ. ‘તમ": T.I 1. રિકરિ.૨૩