Page Text
________________
१८०
• अनुमानादीनि मतिश्रुतविकल्पजानि• तत्त्वार्थाधिगमसूत्रम् १/१२ भाष्य- नयवादान्तरेण तु यथा मति-श्रुतविकल्पजानि भवन्ति तथा पुरस्ताद(१-३५) वक्ष्यामः ।।१२।।
अत्राह- उक्तं भवता मत्यादीनि ज्ञानानि उद्दिश्य तानि विधानतो लक्षणतश्च पुरस्ताद् विस्तरेण वक्ष्याम इति । तदुच्यतामिति । कुत्सितमेव ज्ञानमज्ञानमिति भणिष्यते । यद्येवं कथं तर्हि मतिश्रुतयोरन्तर्भूतानीत्युक्तम् ? उच्यतेनयवादमाश्रित्यैतदुक्तम् । केन तर्हि नयवादान्तरेण मतिश्रुतान्तर्गतानीत्याह नयवादान्तरेण तु इत्यादि । नया नैगमादयः तेषां वाद: स्वरुचितार्थप्रकाशनं नयवादः तस्य अन्तरं भेदो नयवादान्तरं तेन नयवादभेदेनैव । यथा मतिश्चश्रुतं च मतिश्रुते तयोर्विकल्पा–भेदास्तेभ्यो जायन्त इति मतिश्रुतविकल्पजानि भवन्ति यथा तथा पुरस्तात् नयविचारणायां वक्ष्यामः (१-३५) इतिशब्देन यस्य हि मिथ्यादृष्टिरज्ञो वा नास्तीति वक्ष्यति तन्मतेन तु प्रमाणानीति ।।१२ ।। ___ अत्रेति । एतस्मिन् ज्ञानपञ्चके कथिते सामान्येन प्रमाणद्वये च- प्रत्यक्ष-परोक्षरूपे विहिते, परोऽवोचत्- उक्तं प्रतिपादितं त्वया, किमिति चेत्-उच्यतेमत्यादीनि पञ्च ज्ञानानि=मति-श्रुतावधिमनःपर्याय-केवलान्येव उद्दिश्य, तत इदमभिहितं तदुच्यते-तानि विधानतो लक्षणतश्च पुरस्ताद्
- હેમગિરા - ભાષ્યાર્થ - નયવાદની અપેક્ષાએ તો મતિ-શ્રુતના ભેદમાં જે રીતે આ અનુમાનાદિ અંતર્ગત છે. તે (૧-૩૫ સૂ.માં) આગળ વર્ણવીશું. ૧રો આપે મતિ આદિ જ્ઞાનોને ઉદ્દેશીને પૂર્વે કહેલું કે મતિ આદિને વિધાન અને લક્ષણથી આગળ વિસ્તારથી કહીશું. તો હવે તે કહો. ' ' કઈ રીતે તમે કર્યો છે ? જવાબ :- નયવાદના ભેદને આશ્રય આ બેમાં અંતર્ભાવ સમજવો.
* ...તો અનુમાનાદિ પ્રમાણ જ કહેવાય # પ્રશ્ન :- કયા નયવાદના ભેદને આશ્રયી મતિશ્રુતમાં અંતર્ભાવ કરવો ?
જવાબ :- નય એટલે નૈગમાદિ અને વાદ એટલે પોતાને નયને) ગમતા અર્થનું પ્રકટીકરણ ભાવાર્થ એ છે કે- નયો દ્વારા સ્વરુચિત અર્થનું પ્રકાશન તે “નયવાદ'. આ નયવાદના ભેદ(=અન્તર) તેને નયવાદાન્તર કહેવાય. આ નૈગમાદિ નયના ભેદને આશ્રયી મતિ શ્રુતમાં યથાયોગ્ય પ્રમાણોનો અંતર્ભાવ કર્યો છે. આ નયવાદાન્તર વડે જે રીતે મતિશ્રુતના ભેદોથી ઉત્પન્ન થનાર આ અનુમાનાદિ છે અર્થાતુ મતિશ્રત ભેદોના અંતર્ગત છે, તે આગળ નય વિચારણા (સૂ. ૧-૩૫)માં સ્પષ્ટ કરાશે. ભાષ્યમાં નિર્દિષ્ટ ‘ત્તિ’ શબ્દથી આ અર્થ સમજવો કે જે (શબ્દાદિનય)ના મતે કોઈ જીવ મિથ્યાદષ્ટિ અથવા અજ્ઞાની નથી, તે (નય)ના મતે તો અનુમાનાદિ પ્રમાણ જ છે. જે ૧૨ છે
આ રીતે જ્ઞાન-પંચકનું અને સામાન્યથી પ્રત્યક્ષ, પરોક્ષ બે પ્રમાણનું નિરૂપણ કર્યું છતે પ્રશ્નકાર છે કે આપે પહેલા મતિ, શ્રત, અવધિ, મન:પર્યાય અને કેવળજ્ઞાન આ પાંચ જ્ઞાન ને
વિજ્ઞાતિનિ પ. ૨. રસ્તાત્
માં.. રૂ. પર
હું મ..
| SR No. | 005749 |
| Book Title | Tattvarthadhigam Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Udayprabhvijay |
| Publisher | Vijay Kesharchandrasuri Foundation Girivihar Turst |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 462 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |