________________
संबंधकारिका-टीकालङ्कृतम्
• अर्हद्वचनैकदेशस्य संग्रहम् • तत्त्वार्थाधिगमाख्यं, बवर्थं संग्रहं लघुग्रन्थम्। वक्ष्यामि शिष्यहितमिममर्हद्वचनैकदेशस्य ।।२२।। महतोऽतिमहाविषयस्य दुर्गमग्रन्थभाष्यपारस्य। कः शक्तः प्रत्यासं, जिनवचनमहोदधेः कर्तुम् ।।२३।। नमस्कारभावमङ्गलपुरस्सरत्वं तत्त्वार्थाधिगमसङ्ग्रहस्याविष्कृतम् । शुद्धिश्च यथोक्तमौनीन्द्रप्रवचनानપેતત્વતિ (69-ર૧) II રૂાન સદવિવક્ષાપ્રયોનનમદિ- “વક્ષ્યામિ શિષ્યમ” તિારરા
कथं “बह्वर्थं सङ्ग्रहं लघुग्रन्थं” इति वचनात्, कालानुभावादल्पसामर्थ्या भव्याः कथं नामाऽल्पीयसा वाक्प्रबन्धेन महतोऽर्थराशेरधिगन्तारः स्युरिति । स्यान्मतं किमयं कृत्स्नस्य प्रवचनस्य सङ्ग्रह उत तदेकदेशस्येति, एकदेशसङ्ग्रहोऽयमित्याह- “अर्हद्वचनैकदेशस्य” ऐदंयुगीनभव्यलोकानुग्रहमभिसन्धाय किमर्थं पुनः समस्तश्रुतसङ्ग्रहादर एव न कृत इति चेत् कृत्स्नश्रुतार्णवसङ्ग्रहकरणाशक्यत्वादर्थ्यमपि
- - હેમગિરા - કારિકાર્થ - જિનપ્રવચનના એકદેશ(ભાગ)ના સંગ્રહ રૂપે ઘણા અર્થવાળો આ તત્ત્વાર્થાધિગમ નામનો લઘુગ્રંથ શિષ્યના હિત માટે હું કહીશ. / ૨૨ /
ગ્રંથ અને ભાષ્ય વડે જેનો તાગ મેળવવો દુષ્કર છે એવા આ અત્યંત મહાવિષયવાળા જિન પ્રવચન રૂપી મોટા દરિયાનો તાગ (પાર) મેળવવા કોણ સમર્થ છે? અર્થાત્ આ પ્રવચન અતિ ગહન હોવાથી આનો સંપૂર્ણ સંગ્રહ અશક્ય છે ર૩ | બાંધવ છે, તેથી પ્રભુ વિરને નમસ્કાર કરેલ છે. - આ પ્રમાણે નમસ્કાર રૂપી ભાવમંગલ પૂર્વક તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્રનું નિર્માણ કરવામાં આવેલ છે. વળી જિનેશ્વર પ્રભુના પ્રવચનથી સર્વાગે સંકળાયેલ હોવાથી આ ગ્રંથમાં કોઈ અશુદ્ધિને સ્થાન નથી. આ રીતે શાસ્ત્ર-શુદ્ધિ પણ કહેવાઈ ગઈ.
* પ્રયોજન-વિષય-અધિકારી # - આ ગ્રંથને વિસ્તાર પૂર્વક ન રચતા સંગ્રહ સ્વરૂપે રચવાનું શું પ્રયોજન છે, એ પ્રયોજનને ૨૨મી કારિકામાં “
શિષ્યના હિતને કહીશ' ઈત્યાદિ પદોથી કહ્યું છે. ભાવાર્થ એ છે કે હુંડા અવસર્પિણિ કાળના પ્રભાવે અલ્પ સામર્થ્યવાળા ભવ્ય જીવો કઈ રીતે ટૂંકા પ્રબંધ (રચના) વડે પણ અધિકાધિક જિનમતના અર્થને જાણે તે આશયથી આ સંગ્રહ ગ્રંથ બનાવ્યો છે. આ પ્રશ્ન :- માની લીધું કે આ પ્રયોજનથી સંગ્રહ ગ્રંથ કર્યો છે, પણ શું આ સંગ્રહ ગ્રંથ સમગ્ર - જિન પ્રવચનના સંગ્રહ રૂપે છે કે પ્રવચનના એક અંશના સંગ્રહ રૂપ છે ?
જવાબ :- આનું સમાધાન ૨૨મી કારિકાના છેલ્લા પદમાં “ઈશ્વર્નિવાસ્થથી જણાવી દીધું છે કે અહંદુ પ્રવચનના એક દેશના સંગ્રહ રૂપે આ ગ્રંથ છે.
પ્રશ્ન :- આ કલિકાલમાં રહેલ ભવ્ય લોકોના અનુગ્રહને ધ્યાનમાં લઈ કેમ સમગ્ર શ્રુત (પ્રવચન)નો સંગ્રહ નથી કર્યો?
છે. “મન્ના રા.