________________
*
અષ્ટમ પ્રસ્તાવ-ત્રીજા અવ્રત ઉપર વસુદત્તની કથા.
૫૫
અહીં વસુદત્ત વિચાર કરવા લાગ્યો કે-“ અહો માતા-પિતાનું મૂઢપણું જુએ કે આવા પ્રકારના કુશીળિયાની મથે નાંખતા તેમણે આટલે પણ વિચાર ન કર્યો કે પાપી જનેની સંગતિના વશથી ગુણની હાનિ થાય છે, અને વિવિધ પ્રકારની આપદાઓ પ્રાપ્ત થાય છે. આ સંસારી જીવ પિતે જ પાપના કાર્ય સાધવામાં ઉદ્યમી હોય જ છે, તે પછી કુમિત્રના સંગથી અશુભ સ્વભાવ ઉત્પન્ન થાય તેમાં શું કહેવું? તેથી હમણાં આ લોકોને ત્યાગ કરીને હું મારે ઘેર જાઉં, કેમકે અન્યાયી માણસેના સંબંધથી મરણ પણ આવી પડે છે. અથવા તે તે માતા-પિતાના વચનને ઉલ્લંઘન કરીને હું હમણું ઘેર જઈશ, તો મારો અવિનય કહેવા માટે જે થવાનું હોય તે ભલે થાઓ.”
આ પ્રમાણે તે વિચાર કરતો હતો તેટલામાં તેઓ સમગ્ર ઘરને સાર ચોરીને તે ઘરમાંથી બહાર નીકળ્યા અને ઉદ્યાનમાં ગયા. ત્યાં વિવિધ પ્રકારે કીડા કરવા લાગ્યા. ગુરુ(માતા-પિતા)ના વચનરૂપી દેરાથી બંધાયેલ વસુદત્ત પણ અત્યંત વૈરાગ્ય સહિત તેમની સમીપે રહ્યો. આ અવસરે સૂર્યમંડળ ઉદય પામ્યું. અંધકારને સમૂહ નાશ પામે. તે વૃદ્ધા ભેટશું ગ્રહણ કરીને રાજાની પાસે ગઈ. તેણીએ રાત્રિને સર્વ વૃત્તાંત યથાર્થ કહ્યો. રાજાએ કહ્યું-“ આ અત્યંત ગંભીર (મેટા) નગરમાં કેણ કયાં હાથ લાગે?” તેણીએ કહ્યું -“તે સર્વ ચેરને મેં મોરપીંછવડે પગમાં ચિતવાળા કર્યા છે.” આ પ્રમાણે તેણીએ કહ્યું ત્યારે રાજાએ પિતાના સેવકને સર્વત્ર જેવાની આજ્ઞા આપી. તે સાંભળી તે સેવકે સર્વત્ર શોધ કરવા લાગ્યા. તેમાં ઉદ્યાનમાં રહેલા તેમને સર્વેને દીઠા અને ઈંગિત આકારવડે તેમને ઓળખ્યા. તેમને રાજા પાસે લઈ ગયા. તેણે પછી વૃદ્ધાને બેલાવી. તેણીએ પણ એક વસુદત્તને મૂકીને બીજા સર્વને ચાર કહ્યા. રાજાએ કહ્યું-“ આ ચારોના મંડળમાં રહ્યા છતાં પણ કેમ ચેર નથી?” વૃદ્ધાએ કહ્યું-“તેના પગમાં મેં ચિહ્ન કર્યું નથી.” રાજાએ કહ્યું-“જે તે દેષ રહિત હોય તે તેને મૂકી ઘો.” વસુદત્ત કહ્યું-“હે દેવી દુષ્ટ જનેના સંસર્ગ કરીને પણ હું દેલવાળે કેમ ન કહેવાઉં કે જેથી મારે પણ નિગ્રહ કરતા નથી ?” રાજાએ કહ્યું-“હે ભદ્ર! જે આટલું પણ તું જાણે છે તે દુષ્ટના સંસર્ગને મૂળથી જ ત્યાગ કેમ નથી કરતો?” તેણે કહ્યું-“હે દેવ ! મારા નસીબને પૂછે.” આ અવસરે તેને સર્વ વૃત્તાંત યથાર્થપણે જાણતા એક પુરુષે કહ્યું કે-“હે દેવ ! આ પ્રવ્રજ્યા લેવાની ઈચ્છાવાળે છે, તેનો ભાવ પરાવર્તન કરવા (બદલાવવા) માટે તેના માતા-પિતાએ સ્નેહના અનુબંધને લીધે હમણા જ આ દુર્લલિત