________________
અટ્ટમ પ્રસ્તાવ–ખીન અણુવ્રત ઉપર સત્ય શ્રેષ્ઠીની કથા.
૪૪૯
મહામત્સ્ય જોવામાં આવ્યા. તે જોઇ બળદેવે કહ્યું કે- અહીં આ પર્વત છે, આપણે ગયા ત્યારે આ પર્યંત નહાતા, તેથી તમે માર્ગથી ચૂકયા છે. ” તે સાંભળી ખલાસીઓએ કહ્યું કે-“ આ પર્વત નથી પણ મોટા મત્સ્ય છે, તે હે સ્વામી ! તે જ આ માર્ગ છે. તમે મેહ ન પામેના ( મુઝાઇન જાએ).”
ત્યારે બળદેવ ખેલ્યા કે−“ જો આ મત્સ્ય હોય તે હું વિવિધ કરીયાણાંથી ભરેલુ. આખું વહાણુ હારી જાઉં, '' આ પ્રમાણે અને પક્ષવાળાએ સત્ય શ્રેષ્ઠીને સાક્ષી રાખીને હાડ કરી. પછી તેની પરીક્ષા (ખાત્રી) કરવા માટે તે ખલાસીઓએ નાની હોડીમાં બેસી ત્યાં જઈ તે મત્સ્યની પીઠ ઉપર ઘાસના પૂળા સળગાવ્યા, તેથી તે મત્સ્યના શરીરને તાપ લાગ્યા એટલે તે તત્કાળ અથાગ જળમાં ડૂબી ગયા. આ રીતે થવાથી બળદેવ પેાતાનુ તે આખુ વહાણુ હારી ગયે. ખલાસી તુષ્ટમાન થયા. અનુક્રમે તે પેાતાના નગર પડેાંચ્યા. તે વખતે . તે ખલાસીઓએ તે વહાણુ રાકયુ. અને બળદેવને વહાણુમાંથી ઉતારીને કાંઠે મૂકયા. ત્યારે તેણે ખલાસીઓ સાથે ઝગડા આર જ્યે કે“ આ મત્સ્યના આહાર કરનારા કરાતા (ખલાસીએ) ખાટા છે અને ‘ અમે જીત્યા છીએ ’ એમ કહીંને ખોટા આડંબર કરે છે. ” એમ કહીને તે બળદેવ કરીયાણુાં ઉતારવા લાગ્યા. તે વખતે ખલાસીઓએ રાજાની આજ્ઞા માનવાનું કહ્યું, તે પણ ખળદેવ માન્યા નહીં. ત્યારપછી બન્ને પક્ષ રાજા પાસે ગયા. પરસ્પર વિવાદ કરવા લાગ્યા. તેમાં સાચે કેણુ છે ? એવા પરમાથ નહીં જણાવાથી રાજાએ કહ્યું કે—“અરે ! આ ખાખતમાં કાણુ સાક્ષી છે? ત્યારે ખલાસીઓ ખેલ્યા કે—“ હે દેવ ! સાક્ષી તેા છે જ, પરંતુ તે પાતાના ભાઇની ઉપેક્ષા કરીને અમારી સાક્ષી પૂરે કે ન પણ પૂરે. '' રાજાએ પૂછ્યું“ તેવા કાણુ છે ? ” તેઓ મેલ્યા કે− સત્ય શ્રેણી, ” આ પ્રમાણે તેઓએ કહ્યું ત્યારે રાજાએ તેને એકાંતમાં રાખીને (માલાવીને) કાર્યના પરમાર્થ પૂછ્યું.
તે
ત્યારે તે સત્ય શ્રેષ્ઠીએ વિચાર કર્યાં કે—“ આ પ્રમાણે કાર્ય પ્રાપ્ત થયુ છે. તેમાં મારે શું કરવું? જો હું સત્ય ન મેલું તેા મારા વ્રતમાં કલંક લાગશે. જો કદાચ જેવું થયું છે તેવું કહું તેા નાના ભાઇ અન પામે છે (દ્વારે છે), પૈસા જાય છે અને પ્રસિદ્ધિ(પ્રતિષ્ઠા)ની હાનિ થાય છે; તેથી આ બન્ને કાર્ય મોટાં આવી પડ્યાં. એકેના ત્યાગ કરવા હું શક્તિમાન . નથી. હવે શું કરું? અથવા તેા ગુરુની પાસે અગીકાર કરેલા અને ચિરકાળ સુધી પાલન કરેલા નિયમને જાણી જોઇને આ લાકને માટે થઈને કેમ
૫૭