________________
૩૯૮
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
માહામ્યવાળ સુરપ્રિય નામને યક્ષ હતા. તે યક્ષ દર વરસે ચિતરવામાં આવે છે અને તેને માટે મહોત્સવ કરવામાં આવે છે, પરંતુ તેને ચિતરવામાં આવે છે ત્યારે તે ચિતારાને તે યક્ષ મારી નાખે છે, અને જે ચિતરવામાં ન આવે તે તે નગરમાં લેકની મરકી વિક છેતેના ભયથી તે ચિતારાઓને સમુદાય તે નગર છોડીને જવા લાગે તે જોઈ રાજાએ વિચાર કર્યો કે-“ જે આ સર્વે જતા રહેશે તે અવશ્ય આ યક્ષ ચિતરવામાં નહીં આવવાથી અમારા વધને માટે થશે.” આ પ્રમાણે વિચારીને તેણે તે ચિતારાઓને બળાત્કારે રોક્યા અને તેમને માટે આ પ્રમાણે સંકલના કરી. સર્વ ચિતારાઓના નામે એક એક કાગળના કકડામાં લખીને ઘડામાં નાંખ્યા. પછી વરસે વરસે જેના નામને પત્ર (ચીઠ્ઠી) તે ઘડામાંથી નીકળે તે ચિતાર તે યક્ષનું ચિતરવાનું કામ કરે. આ પ્રમાણે કેટલેક કાળ ગયે. એકદા " કશબી નામની નગરીને રહેવાસી એક ચિતારાને પુત્ર ચિત્રવિદ્યા શીખવા માટે ત્યાં આવ્યું, અને એક ચિતારાની ડેશીને ઘેર રહ્યો. ત્યાં તે ડોશીના પુત્રની સાથે તેને મૈત્રી થઈ. આ પ્રમાણે તે ત્યાં રહ્યો હતે તેટલામાં તે જ વરસે તે ડેશીના પુત્રને વારો આવ્યો. ત્યારે તે ડોશી ઘણે પ્રકારે છાતી અને મસ્તક કુટતી રૂદન કરવા લાગી. તે જોઈ તે કૌશાંબીના ચિતારાના પુત્રે તેણીને પૂછયું કે-“હે માતા ! તમે કેમ રૂદન કરે છે ?” તેણીએ કહ્યું કે-“હે પુત્ર ! મારે આ એક જ પુત્ર છે. હાલમાં તે યક્ષને ચિતરીને યમરાજના મુખને પામવાની ઈચ્છાવાળો હોય તેવું દેખાય છે.” તે સાંભળી તેણે કહ્યું
હે માતા ! તમે રૂદન ન કરે. હું તે યક્ષને ચિતરીશ.” તેણીએ કહ્યું-“હે વત્સ! શું તું મારો પુત્ર નથી?” તેણે કહ્યું-“તે પણ હું જ ચિતરીશ.” પછી સમય આવ્યે ત્યારે તેણે છઠ્ઠને તપ કરી, સ્નાન કરી, ચંદનને રસ પિતાના શરીરે લગાવી, શુદ્ધ બે વસ્ત્ર પહેરી ( ધારણ કરી), આઠવડા કરેલા વસ્ત્રવડે મુખ બાંધી (મુખકેશ કરી), નવી પીંછીઓ વડે અને ઉત્તમ રંગવડે તે યક્ષને ચિતરીને પછી મેટા વિનયવડે તેના ચરણમાં પડીને આ પ્રમાણે બોલ્યા ( સ્તુતિ કરવા લાગ્યા):
“હે સુરપ્રિય દેવ ! ક અત્યંત નિપુણ માણસ પણ તમારૂં ચિત્રકર્મ કરી શકે? તે પણ અમારી જે મુગ્ધ માણસ તે શી રીતે કરી શકે ? તે પણ ચપલપણાને લીધે મારાથી જે કાંઈ પણ સારી રીતે વર્તાયું ન હોય તે હે સ્વામી! તમારે ક્ષમા કરવું. નમ્ર જનને વિષે શે કેપ હોય ?”
આ પ્રમાણે તેની સ્તુતિથી પ્રસન્ન થયેલ યક્ષ બે કે-“અરે! તું