________________
૩૫૮
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
‘હું ઘણે કાલ સ્વયમેવ જીવી. હવે તે મરણ નજીક જ છે તે મૂલા મને શું કરવાની હતી ? માટે ચંદનાની વાત શેઠને કહી દઉં. તે બિચારી ભલે મારા જીવિતના બદલામાં જીવે; કારણ કે થર્મશાસ્ત્રોમાં પરજીવનું રક્ષણ કરવું તે મહાપુણ્ય ગણાય છે. ” એમ ધારી તેણે સાચી વાત શેઠને જણાવી અને ચંદનાને જ્યાં પૂરવામાં આવી હતી તે ઘર બતાવ્યું. પછી શેઠે જઈને તે ઘર ઉઘાડયું અને શિરે મુંડાયેલ, સુધાથી શરીરે પીડિત, મસ્ત માતં- ગના ચરણથી મદિંત કમળ-માળાની જેમ દેહની કાંતિ રહિત ચંદનાને જોતાં, અશ્રુપ્રવાહથી ગળતા લોચને તેણે કહ્યું કે–“હે પુત્રી ! શાંત થા.” એમ આશ્વાસન આપતાં શેઠ રસોડામાં ગયે. ત્યાં ભેજનના પાત્ર જોયાં પણ ભાત વિગેરે કંઈ અવશિષ્ટ ભજન ન ભાળવાથી અડદના બાકળા , સુપડાના ખૂણામાં લઈને ચંદનાને આપતાં શેઠે જણાવ્યું કે–“હે વત્સ ! આ તારી સાંકળ ભાંગવા લુવારને લઈ આવું તેટલામાં તું આ બાકળા ખાજે.' એમ કહી શેઠ ગયા. એવામાં તે પણ સુપડાના ખૂણામાં પડેલા બાકળા જતાં યૂથભ્રષ્ટ હાથણીની જેમ પિતાના કુળને સંભારી શેક કરવા લાગી કે હે દૈવ ! જે તે મને રાજગૃહમાં ઉત્પન્ન કરી તે આવા સ્તર દુઃખ-સાગરમાં શા માટે નાખી ? અહો ! તે રાજલક્ષમી, તે માબાપને અસાધારણ સ્નેહએ બધું ગંધર્વનગરની જેમ એકદમ કેમ નષ્ટ થયું ? ક્ષણભર ઊર્વ અને ક્ષણવારે તરત નીચે પાડતા એ વિધિના વિલાસે ખરેખર ! પ્રખર પવનથી ઊંડતા વજપટ જેવા છે.” એમ ભારે શેકથી કંઠ રૂંધાતાં અને તેથી વચન
ખલિત થતાં તે બિચારી બાળા પડતા અશુ-પ્રવાહરૂપ જળથી પિતાનું મુખ પૈઈ રહી. પછી સુધા અને તૃષાથી ક્ષીણ થયેલા કલયુક્ત મુખને કર-પલ્લવ પર સ્થાપી, ક્ષણભર રેઈ, નિસાસા નાખી, મુનિ-મનની જેમ નિરનેહ અને સુપડાના ખૂણામાં પડેલા તે બાકળા તેણે ખાવા માટે લીધા. સુધા પીડિતને શું અભક્ષ્ય હોય ? એવામાં તેને વિચાર આવ્યો કે – આ વખતે કઈ અતિથિ અહીં આવે તે તેને દાન આપીને મારે ભોજન કરવું યુક્ત છે.” એમ ધારી તેણે દ્વાર તરફ જોયું. તેવામાં કનકના ચૂર્ણ સમાન સુંદર કાર્યકાંતિવડે જાણે ગગનાંગણને પૂરતા હોય, ઉપશાંત દૃષ્ટિપ્રભારૂપ અમૃતના વૈષણવડે જાણે દુઃખતપ્ત પ્રાણુઓને શાંતિ પમાડતા હોય, નગ, નગર, શ્રીવત્સ, મત્સ્ય, સ્વસ્તિકથી વંછિત ચરણયુગલથી મહીતલને જાણે વિચિત્ર ચિત્રાંતિ કરતા હોય અને સાક્ષાત્ જાણે શુભ કર્મના સમૂહ હોય એવા ભગવંત મહાવીર અનુક્રમે ભ્રમણ કરતાં તે સ્થાને આવી ચડ્યાં. એટલે અનુપમ રૂપશાળી ભગવાન અને અત્યંત અસાર અડદ-ભજન જોતાં