________________
૩૪૨
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
આજે અન્યત્ર પારણું કર્યું, અથવા તે પુણ્યહીનના ઘરે ચિંતામણિ કયાંથી ?” પછી પારણું કરી ભગવંત, સૂર્યની જેમ ભવ્ય-કમળના તિમિરને હરતા, વસુધા પર વિચરવા લાગ્યા - એકદા પ્રસ્તાવે કેવળજ્ઞાનરૂપ પ્રદીપથી પરમાથે જણાવનાર પાનાથના શિષ્યાચાય ત્યાં પધાર્યા. તેમનું આગમન જાણવામાં આવતાં રાજા અને નાગરિકો ભારે હર્ષથી તેમને વંદન કરવા નીકળ્યા, અને ભકિતભાવથી વાંદી, ઉચિત સ્થાને બેસી, ધર્મ સાંભળીને પૂછવા લાગ્યા કે-“હે ભગવન્ ! અનેક લેકેથી ભરેલ આ નગરીમાં ધન્ય અને અલ્પસંસારી કેશુ? તે કહો. અમને અતિ કૌતુક છે.” ત્યારે કેવલી બોલ્યા- અહીં જીર્ણશેઠ અતિ ધન્ય છે.” રાજાએ કહ્યું-“તેણે ભગવંતને પારણું કરાવ્યું કે તેના ભવનમાં સાડીબાર કેટી સુવર્ણ ધારા પડી કે જેથી તે અતિ ધન્ય થયે?” એટલે કેવલી બોલ્યા કે—દાનને માટે પ્રયત્ન કરતાં ભાવથી તેણે જ ભગવંતને પારણું કરાવ્યું અને પરમાર્થથી વસુધારા પણ તેના ઘરે પડી, કારણ કે સ્વર્ગ અને મોક્ષસુખનું તે ભાજન થયે. વળી એક ક્ષણ વાર જે તેણે તે વખતે દુંદુભીને શબ્દ ન સાંભળ્યું હોત તે ક્ષપકશ્રેણીએ આરૂઢ થઈને તે તરત કેવળજ્ઞાન પામત; પણ અભિનવ શેઠને તે ભાવ-વિકળતાને લીધે પાત્ર-પ્રધાનતાથી કનક સિવાય બીજું કંઈ ન મળ્યું; માટે હે દેવાનુપ્રિયે ! ચારિત્ર, દાન કે દેવપૂજા એ ભાવ વિના બધું કાસકુસુમની જેમ વિફલ છે.” એમ કેવલીએ કહેતાં બધા સભાજને યથાસ્થાને ગયા.
હવે મહાવીર અનુક્રમે વિચરતા સુસુમારપુરમાં ગયા. ત્યાં અશકખંડ ઉદ્યાનના અશોકવૃક્ષ નીચે પૃથ્વીરૂપ શિલાપટ્ટ પર અઠ્ઠમ તપ કરી, એકરાત્રિક પ્રતિમાએ રહેતાં, એક પુદ્ગલમાં અનિમિષ દૃષ્ટિ સ્થાપી, જરા અવનત શરીરે ઉભા રહ્યા. એવામાં પુરંદરના ભયથી વ્યાકુળ થયેલ ચમર નામે અસુરેંદ્ર, મહાગનની જેમ શંખ, મીન, ઉત્પલવડે સુશોભિત પ્રભુના ચરણ–યુગલરૂપ સવૃક્ષમાં ભરાયે. તે અમર કોણ અને પુરંદરથી ભય કેમ પામે, તેમજ તે પૂર્વભવે કેણ હતા ? તે વૃત્તાંત આ પ્રમાણે છે –
ગજેદ્રો જ્યાં દ્રાક્ષલતાઓના મેટા પલ્લવ આસ્વાદી રહ્યા છે, પિતાના શિખરની ઉંચાઈથી સૂર્યરથના પ્રચારને જે ખલના પમાડી રહેલ છે તથા પ્રવર વન-વિભાગથી જે દિશાઓને શોભાવી રહેલ છે એવો વિધ્ય નામે મહાપર્વત છે. તેની તળેટીમાં બિભેલ નામે સંનિવેશ હતા. ત્યાં પૂરણ નામે. એક ગાથા પતિ-ગૃહસ્થ કે જે દયા, દાક્ષિણ્ય, શૌચાદિ ગુણયુક્ત અને ભારે