________________
૩૩૦
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
એ શિશિરકાલ પણ જિનેશ્વરના મનોભાવને શિથિલ કરી ન શકે. એમ ધર્મ ધ્યાનમાં અત્યંત લીન થયેલ પ્રભુને છએ ઋતુઓ ભીતની જેમ વિકાર પમાડી ન શકી. એ પ્રમાણે વિહાર કરતાં ભગવંત વાણિજ ગામમાં આવ્યા અને ત્યાં બહાર કાઢ્યગે રહ્યા. તે નગરમાં આનંદ નામે શ્રાવક હતું કે જે નિરંતર છ–તપ કરતે, તે તપના પ્રભાવથી તેને અવધિજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું, જેથી પ્રભુને પ્રતિમા સ્થિત જોઈ,અત્યંત ભકિત પ્રગટાવતાં તે સ્વામી પાસે જઈ, યથાવિધિ વંદીને કહેવા લાગે કે-“હે ભગવન ! તમે લાંબા વખતથી દુસ્સહ પરીષહ સહન કર્યા. અહે! તમારું વજામય શરીર ! અહો! તમારું અડગપણું ! એ કલેશ-દુખનું ફળ તમે પામી ચૂક્યા, કારણ કે કેટલાક વરસ પછી તમને કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થશે.” એમ કહી તે પિતાના સ્થાને ગયે. સ્વામી પણ ત્યાંથી નીકળી, શ્રાવસ્તી નગરીમાં વિચિત્ર તપકર્મયુક્ત દશમું ચોમાસું વીતાવી, નગરીની બહાર પારણું કરી, સાનુલમ્પિક નામના ગામમાં ગયા. ત્યાં ભદ્રપ્રતિમામાં રહી, પ્રથમ નિરાહારપણે પૂર્વાભિમુખ એક પુદ્ગલમાં દષ્ટિ સ્થાપી, આખો દિવસ તેમ રહી, રાત્રે દક્ષિણાભિમુખ રહ્યા. પછી દિવસે પશ્ચિમાભિમુખ અને રાત્રે ઉત્તરાભિમુખ એમ છઠ્ઠ–તપથી એ ભદ્રપ્રતિમા પાળી, પારણું કર્યા વિના સ્વામી મહાભદ્ર પ્રતિમાને રહ્યા. તેમાં પૂર્વ દિશામાં અહોરાત્ર, એમ ચારે દિશામાં ચાર અહોરાત્ર ભુજા લંબાવી, ચાર ઉપવાસપૂર્વક કાર્યોત્સર્ગે રહ્યા અને પારણ વિના ફરી સર્વતોભદ્રા નામની પ્રતિમાને રહ્યા. તેમાં પૂર્વાદિક દશે દિશાઓમાં એક એક અહોરાત્ર કાર્યોત્સર્ગે રહ્યા, તેમાં પણ એટલું વિશેષ કે ઊર્વ દિશામાં ઊર્વલેકનાં દ્રવ્યોમાં અને અદિશામાં અધોલેકનાં દ્રવ્યમાં દષ્ટિ સ્થાપી ધ્યાન કરતા અને એ પ્રતિમામાં પ્રભુએ દશ ઉપવાસ કર્યો. એ ત્રણ પ્રતિમા આચરતાં ભગવંત ભારે પરિશ્રમ પામ્યા. પારણને સમય થતાં જિનેશ આનંદ ગૃહસ્થના ઘરે ગયા. તે વખતે લંડ-ગૃહપગી વસ્તુ બેઠવતી બહુલિકા નામની દાસીએ પ્રભુને જયા અને નજીક આવતાં સ્વામીને તેણે સુવાસિક ભાત આપવા આગળ ધર્યા. એટલે ભગવંતે પણ સંબ્રાંત થયા વિના તે સમજીને સ્વભાવે રક્તતાવડે સુભગ એવા પિતાના હાથ પ્રસાય, ત્યારે પરમ શ્રદ્ધાને ધારણ કરતી તે દાસીએ ભાત વહેરાવ્યા. એવામાં વિભુના દુષ્કર તપના અંતે પારણું થતાં, હૃદયમાં ભારે હર્ષ પામતા સુરાસુર અને કિન્નરોથી આકાશ છવાઈ ગયું અને પાંચ પ્રકારના પુષ્પો સહિત સાડીબાર કેટી સુવર્ણની તેમણે વૃષ્ટિ કરી, ચતુર્વિધ વાદ્યો વગાડ્યાં તેમજ લોકે ભારે સંતોષ પામ્યા. તે બહુલિકા દાસીને રાજ છત્રની છાયામાં નવરાવી અને તેનું