________________
૩૨૦
શ્રી મહાવીરચરિત્ર. ભૂમિમાં જે આવી આપદાઓ પ્રશાંત ચિત્તે સહન કરે છે તે યથાર્થ સ્વરૂપને જાણતા મહામુનિઓ, અલ્પ માત્ર અપકાર કરનાર લેક પર રોષ શામાટે કરતા હશે? અથવા તે અલપ આઘાતથી પણ શર્કરા ભાંગીને ભૂકો થઈ જાય, પરંતુ અતિકઠિન લેહઘણના ઘાતથી પણ વજ ભગ્ન ન થાય, - હવે તે અનાર્યભૂમિમાં વિચરતાં વિવિધ અભિગ્રહમાં તત્પર એવા ભગવંતે નવમું ચોમાસું આવતાં, કંઈ સ્થાન ન મળવાથી શૂન્ય ગૃહ અને વૃક્ષ નીચે ધર્મધ્યાનમાં લીન રહીને વર્ષાકાલ વિતાવ્યું. પછી પ્રભુ સિદ્ધાર્થ નગરમાં આવ્યા અને ત્યાંથી કુમ્ભાર ગામ તરફ જતાં, તિલક્ષેત્ર પાસેથી ચાલતાં પ્રભુને ગશાળે પૂછયું કે-“હે સ્વામિન્ ! તિલ–ગુરછ નીપજશે કે નહિ?” એટલે ભવિતવ્યતા-ગે ભગવંતે પિતે કહ્યું કે-“હે ભદ્ર! એ નીપજશે, પરંતુ સાતે પુષ્પ-છ મરીને એ જ તિલગુચ્છની એક તલફળીમાં સાત તલરૂપે ઉત્પન્ન થશે.” એ વાક્યને ન માનતા તે અનાયે પાછા ફરી, તે છોડને મૂળથી જમીનમાંથી ઉખેડી એક તરફ નાખી દીધો. એવામાં પ્રભુના વચનને સત્ય કરવા માટે પાસેની ભૂમિના વ્યંતર દેએ મેઘમાળા વિકુવી અને જળવૃષ્ટિ કરી, જેથી તિલગુચ્છને પિષણ મળ્યું. તે વખતે વેગથી આવતી એક ગાયના ખુરથી તેને મૂળભાગ આર્તભૂમિમાં દબાયે, જેથી તે બરાબર દઢતા પામે અને તેના મૂળ જમીનમાં પ્રસર્યા. પછી તેના અંકુર પ્રગટ્યા અને પુષ્પો પણ આવ્યાં. ભગવંત કુર્મગામ નગરમાં પહોંચ્યા. તેની બહાર સૂર્યબિંબ સામે દૃષ્ટિ સ્થાપી, ભુજા ઊંચે કરી, લાંબી જટા ધરાવનાર, સ્વભાવે વિનીત, શાંત, દયા અને દાક્ષિણ્યવાન તથા ધર્મધ્યાનમાં લીન એવો વેશ્યાયન નામે લૌકિક તાપસ મધ્યાહ્નકાળે આતાપના લેતો હતો. તેની ઉત્તિ આ પ્રમાણે છે –
મગધ દેશમાં ધન, ધાન્યથી સમૃદ્ધ લોશ્યકત ગોબર નામે ગામમાં આભીર-ગોવાળને અધિપતિ શંખી નામે એક કૌટુંબિક રહેતો. તેની બંધુમતી નામે ભાર્યા કે જે વંધ્યા હતી તે બંને પરસ્પર દઢ સનેહ ધરાવતાં વિષયસુખમાં કાળ વીતાવવા લાગ્યા. હવે તે ગામની નજીકમાં એક ખેટક નામે સંનિવેશ હતું. ત્યાં કવચથી સજજ, શસ્ત્રસંયુકત પ્લેચ્છોની અણધારી ધાડ પડી. તેમણે તે ગામના કોટવાળોને પાડી નાખ્યા, હથિયાર બંધ સુભટને મારી નાખ્યા અને ધન, ધાન્યાદિક બધું લુંટી લીધું. પછી લકોને પકડીને તેઓ પિતાના સ્થાન ભણી ચાલ્યા. તે વખતે ગામની એક