________________
ષષ્ઠ પ્રસ્તાવ-સુરસેન–ચારૂદત્ત કનકવતી ભવ. ક્ષણભંગુર પદાર્થનું ચિંતન, વિષય-સુખને વિરાગ-એ વિગેરેમાં હે નરેંદ્ર! તારા જેવાએ સદા મનને પરવી રાખવું જોઈએ.”
એ પ્રમાણે ગુરૂ-ઉપદેશ સાંભળતાં રાજા અને નગરજને ભારે હર્ષ પામી, તે બધું માન્ય કરીને પિતાના સ્થાન તરફ ચાલ્યા. રાજા પણ થોડું આગળ ચાલીને પૂર્વે કહેલ પુત્રને વ્યતિકર પૂછવાને તરત જ પાછો ફર્યો. પછી એકાંતે બેસી, આચાર્યને નમીને તેણે નિવેદન કર્યું કે-“હે ભગવન ! તમારા જ્ઞાનને કંઈ પણ અગોચર નથી, માટે આપ કહો કે વિવિધ હેતુથી કહ્યા છતાં મારો પુત્ર, લગ્નનું નામ માત્ર પણ સાંભળવાને ઈચ્છતું નથી, તેનું શું કારણ? શું તેને ભવને લય છે? કે ભૂત, પિશાચ પ્રમુખને છળદોષ છે ? ધાતુ વિપર્યાસ છે કે ક્રૂર ગ્રહની પીડા છે?” ગુરૂ બોલ્યા-”હે રાજન્ ! એ કારણની તું શંકા ન કર. પૂર્વભવના દઢ કર્મનું જ તેમાં એક કારણ છે, કારણ કે સગ-વિયેગ, ઉત્પાદ-વ્યય, સુખ-દુઃખ પ્રમુખ ક્રિયાઓની સર્વ અવસ્થાઓમાં માણસને કર્મ જ એક કારણરૂપ થાય છે” રાજાએ કહ્યું-“હે ભગવન! પૂર્વભવમાં એણે શું કર્મ કરેલ છે, તે કહો. એ બાબતમાં મારે મેટું કૌતુક છે.” આચાર્ય બોલ્યા-“હે નરેંદ્ર! આ તારે પુત્ર પૂર્વભવે શંખપુર નગરમાં રૂપ, લાવણ્ય, સૌભાગ્યાદિ ગુણયુક્ત ચારૂદત્ત નામે વણિકપુત્ર હતું. તેણે એકદા નિષ્કારણ કોપાયમાન થયેલ પોતાની ભાર્યાને દુર્વચનોથી તર્જના કરતાં રોષથી કહ્યું કે
આ ! પાપી ! હું હવે તેમ કરૂં કે જેથી તું દુઃખે જીવી શકે.” તે બેલીજે તારા બાપને ભાસે તેમ કરજે.” પછી તે એક મશ્કરા મંત્રી સાથે બીજી કન્યા પરણવા દક્ષિણ દિશા તરફ ચાલી નીકળે, અને સતત પ્રયાણ કરતાં, પ્રવર રામા-રત્નોના નિધાનભૂત એવી કાંચી નગરીમાં પહોંચ્યો. ત્યાં પ્રવેશ કરતાં, પરસ્પર કીડા કરતા બાળકે તેના જેવામાં આવ્યા. તેમાં એક બાળકે સુગંધી માલતીની માળા એકને ગળે પહેરાવવા જતાં, બીજાને ગળે પહેરાઈ ગઈ. તે જોતાં ચારૂદત્તે વિચાર કર્યો કે અહો ! શુકન તે સારાં થયાં, પરંતુ એની મતલબ સમજવી મુશ્કેલ છે; કારણ કે એ પુષ્પમાળા એકને પહેરાવતાં બીજાને કંઠે પડી અથવા તે અત્યારે એને વિચાર કરવાથી શું ? ચિંતિતીર્થની પ્રાપ્તિ થતાં સ્વયમેવ એની મતલબ સમજાઈ જશે.” એમ ધારીને તે સ્વજનના ઘરે ગયો. તેણે સ્નાન, વિલેપન, ભેજન-પ્રદાનથી તેને આદર-સત્કાર કર્યો. ત્યાં કેટલાક દિવસ રહેતાં એકદા પ્રસંગે તેણે સ્વજન વર્ગને પિતાનું પ્રયોજન કહી સંભળાવ્યું ત્યારે તેણે અનેક પ્રકારે તેને અટકાવ્યું