________________
ર૭ર
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
વિના એવા વિષમાર્થને નિર્ણય કેણ જાણી શકે? ” એવી તેની પ્રશંસા કરી, તે વાત તેણે મંખને સંભળાવી. એટલે તેણે કહ્યું કે- “હે તાત ! એમાં બેટું શું છે? શીધ્ર ચિત્રફલક તૈયાર કરો. કુવિકલ્પરૂપ કલેલમાં આકુળ થયેલ મનને ભલે એ જ પ્રતીકાર ઉપયોગી થાય. એટલે કેશવે તેને અભિપ્રાય જાણી, યથાસ્થિત ચક્રવાક મિથુનના રૂપયુક્ત ચિત્રફલક આળેખાવ્યું. તે મંખને આપ્યું અને ભાતું પણ બંધાવ્યું. પછી ચિત્રફલક હાથમાં લઈ, એક હાયક સાથે નગર, પુર, ખેટ, કર્બટ, મડંબ પ્રમુખ સંનિવેશમાં તે આશાપિશાચને દાસ બનીને સતત પરિભ્રમણ કરવા લાગ્યું. તે પ્રતિગૃહે, ત્રિક, ચતુપૂથ, ચતુર્મુખ-મહામાર્ગ, પ્રપા-પરબ, સભા કે દેવલેમાં તે ચિત્રફલક ઉંચું કરીને બતાવવા લાગ્યું. એટલે તથાસ્વરૂ૫ રથાંગ–મિથુનને જોઈ, લોકો કૌતુહલથી તેને પૂછતા અને તે યથાર્થ કહી બતાવો. એમ નિરંતર સવિસ્તર કથા કહેવાને અસમર્થ એવો તે કુપદી છંદમાં સંક્ષેપાર્થથી બાંધેલ પિતાને વૃત્તાંત આ પ્રમાણે કહેવા લાગ્યો-“માન સરોવરમાં પરસ્પર પ્રૌઢ પ્રેમથી રંજિત, એક ક્ષણભર પણ વિરહ થતાં ભારે સંતાપ પામનાર, લુબ્ધક-શિકારીએ છોડેલ તીક્ષણ બાણથી વ્યાકુલ થતાં પંચત્વ પામેલ આ ચક્રવાકયુગલ અત્યારે સંગને ઈચ્છે છે.” એમ સાંભળતાં કેટલાક હસતા, કેટલાક અવહીલના કરતા અને કેટલાક અનુકંપા લાવતા; છતાં તે પ્રત્યે અવિલક્ષ અને સ્વકાર્ય સાધવામાં બહુ જ તત્પર એવે તે ભ્રમણ કરતો કરતો ચંપા નગરીમાં ગયે. ત્યાં પૂર્વે લાવેલ શંબલ ખલાસ થયું એટલે અન્ય આજીવિકાને ઉપાય હાથ ન લાગવાથી તે જ ચિત્રફલકને પાખંડરૂપ બનાવી, ગાયન ગાતાં તે ભિક્ષા માટે ભમવા લાગે. એમ એક તરફ તે અતિ સુધાથી પીડિત હતું અને વળી પ્રિયતમાના વેગને માટે તે ભારે ઉત્સુક હતું, જેથી તેની એક જ ક્રિયા બંને કાર્ય સાધનાર થઈ પડી,
હવે તે જ નગરીમાં એક મંખલી નામે ગૃહસ્થ રહેતો. તેની સુભદ્રા નામે ભાર્યા હતી. તે વાણિજ્ય-કળાઓમાં અજ્ઞાત, રાજસેવામાં અકુશળ, કૃષિકર્મમાં અસમર્થ, કણક્રિયામાં આળસુ અને અન્ય ઉદ્યોગમાં પણ અચતુર હતે; પરંતુ કેવળ ભજન માત્રમાં પ્રતિબદ્ધ હતો. “તે હવે સુખે નિર્વાહ કેમ થશે?” એમ સતત અન્ય અન્ય ઉપાય ચિંતવતો. એવામાં ચિત્રફલક બતાવતા કણભિક્ષા મેળવી સુખે નિર્વાહ ચલાવતા મંખને તેણે જોયે. તેને જોતાં પંખલીએ વિચાર કર્યો કે-“અહો ! એની વૃત્તિ કેઈથી અટકાવી ન