________________
ને
પંચમ પ્રસ્તાવ-વિદ્યાસિદ્ધ વગેરેને પરસ્પર મેલાપ.
પવન
૨૪
- આવ. શું મારી જેમ તું પણ એના છળમાં ફસાયે છે ? કે વાણુરસીમાં મૂક્યા છતાં અહીં દેખાય છે. ગોભદ્ર વિચારવા લાગે કે- અહા ! આ તે ગાઢ અમર્ષ લાગે છે, તે હું એ ઉપાય લઉં કે એમને પરસ્પર પ્રણયભાવ બંધાય. હિતની ઉપેક્ષા કરવી તે વિશિષ્ટ પુરૂષને અનુચિત છે.” એમ ધારી, અંજલિ જેડીને ગોભદ્ર કહેવા લાગે કે
“ હે ભગિની ચંદ્રલેખા ! હે ગુણગણ સમૃદ્ધ વિદ્યાસિદ્ધ! તમે પિતે ભારે કુશળ છે તેથી જે કે કંઈ કહેવા જેવું નથી, છતાં પણ તમારા અસાધારણ પ્રેમબંધથી મારું મન આકૃષ્ટ થતાં અને દ્વિજ જાતિને સ્વભાવ બહુ બોલવાનું હોવાથી હું કંઈક કહેવા માગું છું. તમને જે પરસ્પર આ રોષ પ્રગટ થયું છે તે પરમ વૈરીની જેમ દુઃખદાયક હોવાથી ગમે તે રીતે તજવા લાયક છે, કારણ કે અગ્નિની જેમ વૃદ્ધિ પામતાં એ પ્રથમ તે પિતાના
સ્થાનને બાળે છે, તે એને અવકાશ પણ કેમ અપાય? વળી વૈરીઓમાં દેષ પ્રગટ કરનાર હોવાથી કોપ પણ તમારામાં ઉછળી રહ્યો છે. અરે ! દુઃખના એક કારણરૂપ એવા કેપ ઉપર જ તમે કેમ કીધ લાવતા નથી ? બહુ ભારે અપરાધના સ્થાને પણ મેટા જનનું મન વિકૃત-ચલાયમાન થતું નથી. જલધરથી જેમ ગિરિસરિતા ક્ષોભ પામે તેમ મહાસાગર ન ખળભળે. અપકાર પ્રત્યે જે અપકાર કરે, એ તો નીચ વ્યવહાર છે. મહાપુરૂષ તે અપકારી જનપર પણ ઉપકારજ કરે છે. જે એમ ન હોય તે ઉત્તમ અને નીચ જનોને ભેદ કેમ જાણવામાં આવે ? કારણ કે એકરૂપ વિતુમાં વિવિધ અભિધાનાને આરેપ થતો નથી. હવે વધારે કહેવાથી શું? જે તમારે મારા બોલમાં પ્રતિબંધ હોય અને ઉત્તમ ગુણ-માર્ગે વર્તવાની જે તમારી ઈચ્છા હોય, વળી જે ચંદ્રની ચાંદની સમાન નિર્મળ કીર્તાિને તમે સદા ઈચ્છતા હો, તે પૂર્વ કેપ તજી, પરસ્પર સ્નેહભાવ કરે. તેમજ હે વિદ્યાસિદ્ધ! ત્રણે ભુવનમાં અવધ્ય સદુભાવવડે સિદ્ધ એવી સ્ત્રીઓમાં પ્રઢષ લાવતાં તું કેમ લજજા પામતો નથી? હે મહાનુભાવ! “કુશળ જને પણ મૂઢ બને છે ” આ વાક્ય ઇતિહાસ અને પુરાણ પ્રમુખ શાસ્ત્રોમાં પ્રસિદ્ધ છતાં તું કેમ ભૂલી ગયે?”
એ પ્રમાણે સાંભળતાં વિદ્યાસિદ્ધ લજજા પામીને બે કે–“હે ભદ્ર! મને સત્વર આદેશ કર કે અહીં શું કરવાનું છે ? ઉત્પથમાં પ્રવર્તતા મારા - ૩૨