________________
પંચમ પ્રસ્તાવ-વિદ્યાસિદ્ધાદિને પરસ્પર મેળ.
२४७
યુકતને વિચાર કર્યા વિના દિવ્ય માહાસ્યયુકત રક્ષાવલય તને આપીને હું ગંગાના જળમાં પડ્યો, તેનું આ ફળ.” ગંભદ્ર બોલ્ય-તે શી રીતે ?” તેણે કહ્યું–જેટલામાં હું ત્યાં મુહૂર્તમાત્ર પ્રાણાયામ કરતો રહ્યો તેટલામાં તરત જ શરીર અત્યંત નિર્બળ જઈ જતાં, તમારા જેવા ન જોઈ શકે તેમ પૂર્વના વૈરાનુબંધને ધારણ કરતી, આ ઘરની સ્વામિની ચંદ્રલેખા જોગણીએ મને ઉપાડ અને અહીં લાવી, મને દઢ બંધનોથી બાંધી મૂક્યો.” ગોભદ્ર બોલ્ય-“હે આર્ય ! એની સાથે વૈરાનુબંધ શા કારણે થયે?” વિદ્યાસિદધે કહ્યું તે વખતે વિમાન પર આરૂઢ થઈને આવેલ એની ૪ ભગિની ચંદ્રકાંતાની સાથે મેં જે બળાત્કારથી વિલાસ કર્યો એ જ મુખ્ય કારણ.” ગંભદ્ર બેલ્ય-“માત્ર ચિંતન કરતાં સમસ્ત વસ્તુ પ્રાપ્ત થાય, તેમ છતાં અત્યારે તારી આવી અચિંતનીય વિષમાવસ્થા કેમ?” વિદ્યાસિદધે જણાવ્યું-“દેવતાએ આપેલ રક્ષાવલય મારી પાસે ન હોવાથી તેમ થયું; પરંતુ ભદ્ર ! તેં મને આ આપદાથી બચાવ્યું. તારી વિચક્ષણતા બહુ જ શ્રેષ્ઠતા પામી. તેને ન જેવાથી જે મને દુઃખ થતું તેવું દુઃખ આવી વિષમ દશામાં પડતાં મને ન થયું. હું ધારું છું કે ભાગીરથી દેવી આ જ ભાવમાં પ્રસન્ન થઈ કે જેણે અનુપમ ચારિત્ર અને પ્રગટ પ્રણયશાળી તારા જે મિત્ર મને મેળવી આપે. આથી મારું મન અતિપ્રસન્ન થયું છે, માટે યથેષ્ટ વર માગી લે.” એમ તેના કહેતાં ગોભદ્ર બે -“હે આર્ય! દેવની જેમ અન્ય કોઈ પણ જાણી શકે કે અનુપમ ચરિત્ર તથા પ્રેમયુક્ત મિત્ર કોને મળે?” વિદ્યાસિધે કહ્યું—“હે ભદ્ર! હવે આ સંકથાથી સર્યું. યથેષ્ટ વર - તું માગી લે.” ગંભદ્ર બેલ્ય—આપની માટી મહેરબાની, હું તે અવસરે માગી લઈશ.”
એવા અવસરે વાગતા ડમરૂના નાદવડે ભુવનના અંતરાલને ભરનાર, પ્રવર આભરણના કિરણોથી ગગનાંગણને વિચિત્ર બનાવનાર તથા દિવ્ય વિમાન પર આરૂઢ થયેલ એવી ચંદ્રલેખા અને ચંદ્રકાંતા દાખલ થઈ. તેવામાં ગભટ્ટે જણાવ્યું–હે આર્ય ! હવે તમે એમની સાથે કેમ વર્તશે?” વિદ્યાસિદ્ધ – શત્રુ પ્રત્યે જેમ વતીએ તેમ.” ગોભદ્ર કહ્યું–હે આર્ય ! એમ ન બોલે, કારણ કે વિષલતાની જેમ વધતી જતી વૈર-પરપરાથી સારું શું થવાનું ?” વિદ્યાસિધે જણાવ્યું તો શું કરવું ? વિપક્ષશત્રુને પરાભવ પમાડવાથી જ પોતાની સ્થિતિ સંભવે, રાત્રિના અંધકારને પરાસ્ત કર્યા વિના માર્તડ-મંડલ આગળ પ્રગતિ કરતું નથી અને પંકપણાને