________________
• પંચમ પ્રસ્તાવ-ભગવંતને આવેલ મહા દશ સ્વ. રર૭ * ભારે આદરપૂર્વક ભગવંતને પગે પડીને તે કહેવા લાગે કે-“હે ભગવન ! તમારા સામર્થ્યને ન જાણતા મેં તમારે જે અપરાધ કર્યો તે ક્ષમા કરે.” એવામાં પિતાના કામમાં ગુંથાયેલ છતાં તત્કાલ ઈંદ્રની ભલામણનું વચન યાદ આવતાં, પ્રભુના તીવ્ર ઉપસર્ગને જોઈ, તે સિદ્ધાર્થ દેવ તરતજ ત્યાં દોડી આવ્યા અને વાણુવ્યંતરને કહેવા લાગ્યો કે-“અરે, અધમ શૂલપાણિ! અત્યંત દુષ્ટ લક્ષણવાળા, દૌર્ગત્ય અને મૃત્યુને માગનારા, વિશુદ્ધ બુદ્ધિથી વર્જિત ! આ સિદ્ધાર્થ રાજાના પુત્ર, ચરમ તીર્થનાથ ભગવંતને તું જાણતા નથી કે ખલના પમાડવા તૈયાર થયું છે? અરે ! દુરાચારી ! જે આ વ્યતિકર કઈ રીતે ઇદ્રના જાણવામાં આવે છે કે જાણે તને શું ફળ મળે?” એમ સાંભળતાં તે અત્યંત ભયભીત થઈ વારંવાર પ્રભુને ખમાવવા લાગે એટલે સિદ્ધાર્થ તેને આ પ્રમાણે ધર્મદેશના આપવા લાગ્યો-વિતરાગમાં દેવબુદ્ધિ અને સાધુમાં ગુરૂબુદ્ધિ રાખવી, તેમજ તત્વાર્થની સહણ કરવી, કેઈપણ પ્રાણને પીડા ન ઉપજાવવી, પૂર્વનાં પાપ વારંવાર નિંદવા, કારણ કે પાપ કર્મ એક વાર કરવામાં આવેલ હોય છતાં તીવ્ર ઠેષને લીધે તેને દુખ-વિપાક કેડીકેડીરૂપ થવા પામે છે, એમ સાંભળતા અનેક લોકોનાં ક્ષયનું મરણ થતાં ભારે પશ્ચાત્તાપ લાવી, સમ્યક્ત્વ પામતાં ભવથી અત્યંત વિરક્ત બની, સમસ્ત દેષને ઉપશાંત કરવા તે શૂલપાણી ભગવંત પાસે ગીત, નાટક કરવા લાગે એટલે ગામવાસી લકે પણ ગીતાદિ શબ્દ સાંભળી ચિંતવવા લાગ્યા કે- અહે! પેલો યક્ષ તે દેવાર્યને મારી અત્યારે સંતુષ્ટ થઈને સ્વચ્છ દે કીડા કરે છે.”
એવામાં અહીં ભગવંતને પણ કંઈક ન્યૂન ચાર પ્રહર પરિતાપ પામવાથી લગભગ પ્રભાત થતાં એક મુહૂર્ત નિદ્રા આવી ગઈ, તેમાં તેમણે આ દશ મહાસ્વપ્ન જોયાં–ઉંચે વૃદ્ધિ પામતા તાલપશાચને મેં મા. (૧) શ્વેત પક્ષી તથા વિચિત્ર કેયલ જોવામાં આવ્યાં. (૨-૩) સુગધી પુષ્પના ગંધવડે ઉત્કટ એવું દામ-માળીયુગલ જોયું. (૪) ઉપાસના કરતે ગોવર્ગ દીઠે. (૫) વિકસિત કમળયુક્ત પઘસરોવર જોયું. (૬) કલ્લોલની શ્રેણિયુક્ત સાગરને હું ભુજાથી ત. (૭) વિસ્તૃત કિરણયુક્ત રવિબિંબ જોવામાં આવ્યું. (૮) પિતાના આંતરડાથી માનુષેત્તર પર્વનને વીંટ. (૯) અને મંદરાચલના શિખર પર આરૂઢ થયે. (૧૦) એ દશ સ્વપ્ન જોઈને સ્વામી જાગ્રત થયા. એવામાં સૂર્યોદય થયે એટલે ગામના તમામ લેકે ધૂપ, અક્ષત અને પુષ્પો હાથમાં લઈ તથા તે ઉ૫લ નૈમિત્તિક ત્યાં આવ્યા,