________________
પંચમ પ્રસ્તાવધનદત્તપ્રતિ પિશિક્ષા.
૨૧૭ એ પશુઓની જેમ ધર્મના દ્વેષી દુષ્ટ જનેથી પ્રતિઘાત-પરાભવ પામતા અમે કેના શરણે જઈએ ? માટે હે કુમાર! તમે ગૃહપતિની જેમ ભલે અહીં સુખે રહો. આ બધું તમારું જ છે. તમને જોતાં પ્રિય મિત્ર સિદ્ધાર્થ રાજા મને યાદ આવે છે.
એ પ્રમાણે સંસ્તવ, ઉપાલંભ, પ્રણય, શિખામણગર્ભિત વચને વડે વીરને કહીને તે તાપસપતિ પિતાના સ્થાને ગયે, એટલે મહાસત્ત્વશાળી અને જગજજીવના એક હિતકારી એવા ભગવંતે તેમને અપ્રીતિ થયેલ જાણીને વિચાર કર્યો કે-“મારા નિમિત્તે એ લેકે અતિભયંકર મિથ્યાત્વ પામશે, માટે હવે અહીં સ્થિતિ કરવી તે કઈ રીતે યુકત નથી. એમ ધારી વર્ષાકાલ વિદ્યમાન છતાં પ્રભુ તે સ્થાનથી ચાલતા થયા; કારણ કે મહાપુરૂષે પર-પીડાના ટાળક હોય છે, માટે આ દૃષ્ટાંતથી અન્ય જનેએ પણ પરપીડા ટાળવાને યથાશકિત યત્ન કરે એ સદ્ધર્મને સાર બતાવેલ છે. પછી એ વૈરાગ્યનું કારણ સમજતા પ્રભુએ આ પ્રમાણે પાંચ તીવ્ર અભિગ્રહ ધારણ કર્યા–અપ્રીતિ થાય તેવા અવગ્રહમાં ન રહેવું, નિત્ય કાર્યોત્સર્ગ કર, એક કે બે વચન બેલવા ઉપરાંત મૌન રહેવું, પાણિ-પાત્રમાં આહાર કરે. તેમાં કેટલાક આચાર્યો એમ કહે છે કે-પ્રાપ્ત થયેલ ધર્મની પ્રરૂપણું કરવી, જેથી પ્રથમ પારણે પ્રભુએ પરપાત્રમાં ભેજન કર્યું, તે પછી છદ્મસ્થાવસ્થા સુધી પાણિપાત્રમાં આહાર કર્યો. વળી ગૃહસ્થને વિનય ન કર–એ પાંચમે અભિગ્રહ. એ પ્રમાણે પાંચ અભિગ્રહ લઈ, અર્ધમાસને અંતે ત્યાંથી નીકળી, પ્રભુ અસ્થિકિગ્રામે ગયા. હવે છે અસ્થિક ગામનું પ્રથમ વર્ધમાન નામ હતું, તે કેમ બદલી ગયું તેનું કારણ સાંભળે.
કૌશાંબી નગરીમાં અપરિમિત ધનને સ્વામી ધન નામે શેઠ રહે. તેને સેંકડો માનતાઓ કરતાં ધનદેવ નામે પુત્ર થયે, જે અત્યંત પ્રિય અને વિશ્વાસનું સ્થાન થઈ પડયે, તે અનુક્રમે અનેક કુવિકલ્પરૂપ દુષ્ટ સવડે ભીષણ મદનના કુસુમબાણ જ્યાં ઉછળી રહ્યાં છે, તૃષ્ણારૂપ મૃગ-જળના તરંગયુકત, દુવર ઈદ્રિય-પ્રચારરૂપ વડે ભયાનક, દુસ્તર મૂઢતારૂપ મહાનદીવડે વિષમ એવા અરણ્યની જેમ રૌદ્ર તારૂણ્યને પાયે, તેના વિશે તે વેશ્યાના ઘરમાં વસવા લાગે. પ્રતિદિન જુગાર રમતે, ધનને નાશ કરતે, વિવિધ વિલાસમાં વર્તતે, દુર્લલિત–દુષ્ટ ચેષ્ટા આચરતે, નટ-નાટકાદિકના ગાયનમાં મસ્ત બનેલા લોકોને પિષ, પિતાના કુળની મર્યાદા કે સ્વજનેને