________________
૧૬
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
એટલું પણ જાણતું નથી કે ગાયે એ આશ્રમને પ્રતિદિન ક્ષીણ બનાવે છે છતાં એક ક્ષણ તે તેની રક્ષા કરતું નથી. શું આલસ્ય, અનુકંપા, ઉપેક્ષા કે નિર્દાક્ષિણ્ય હશે ? તેને કે અભિપ્રાય છે તે અમે સમજી શકતા નથી. અથવા તે તે મહાત્મા પિતાને મુનિ સમજીને ગાયનું નિવારણ ન કરતે હોય તે અમે શ્રમણે દેવ-ગુરૂની પૂજામાં પરાયણ કેમ ન થઈએ ? હે કુલપતિ ! ' અમારા પર તમે રૂઠયા છે અને આ પ્રયોગથી મઠને નાશ કરવા માગતા હૈ તે સત્વર અમને જણાવી દ્યો કે જેથી અમે તેની વાત પણ મૂકી દઈએ. તેની સાથે અમારે કાંઈ વિરોધ નથી જે રૂર્ણ થયે હોય છતાં સંતેષ પમાડવા લાયક હોય તે તેની સાથે માન શું ? તમારી ચિત્તવૃત્તિ જાણ્યા વિના અમે તેના પર ખરેખર ! વૃથા રેક કર્યો અથવા તે મૂઢ જનેની મતિ કેવી હોય?” એ પ્રમાણે ઈર્ષ્યામિશ્ન કેપથી જરા કંપ પામતા અધરવડે બોલી દુઈજજંત તાપસે કુલપતિ પાસેથી ચાલતા થયા, એટલે તેમને જાતા જોઈ ભારે આદરપૂર્વક બોલાવીને કુલપતિએ કહ્યું કે- “હે મહાનુભાવો ! તમે આવી કલ્પના કેમ કરે છે ? એમાં મારો દોષ શું છે ? મેં તો મિત્ર સિદ્ધાર્થ રાજાને પુત્ર સમજીને એ મુનિને સત્કાર કર્યો. શું એમ હું જાણતો હતો કે એ પિતાના મઠની આમ ઉપેક્ષા કરશે? તેમ છતાં હું એ પ્રયત્ન કરીશ કે જેથી તમારે આશ્રમ નષ્ટ નહિ થાય. હવે તમે સંતાપ કરશે નહિ તેમ કુવિકલપ પણ ચિંતવશે નહિ. તમારા કરતાં મને પ્રિય કેણ છે? એમ સાંભળતાં સંતોષ પામીને તેઓ યથાસ્થાને ગયા.
પછી કુલપતિ પણ જિનેશ્વર પાસે ગયે અને શાખા-પત્રહીન વૃક્ષ સમાન તે મઠ નામ માત્ર જે દીઠે જેથી તેણે વિચાર કર્યો કે “અહો ! તે બિચારા તાપ એ સાચું કહ્યું. મેં તે પ્રથમ ધાર્યું કે એઓ આમ મત્સરથી બેલે છે પરંતુ આશ્રમ જોવાથી હવે હું બરાબર સમજી શક' એમ વિચારી ભગવંતને કહેવા લાગે કે–ચાર આશ્રમના ગુરૂ એવા સિદ્ધાર્થ રાજાને તું પુત્ર છે અને તારી કીર્તિ ત્રણે લોકમાં વિસ્તાર પામી છે, માટે મારે તને કંઈક કહેવાનું છે. હે પુત્ર! તારા પિતાએ પણ ભારે આદરપૂર્વક આ આશ્રમ પદનું સતત રક્ષણ કર્યું છે તે હવે તારે પણ તે પાળવાનું છે. દુષ્ટોને તાડન કરવું એ તમારું ખાસ વ્રત છે તે કંઈ પણ શંકા લાવ્યા વિના તૃણાદિક ખાતી ગાયને કેમ અટકાવતે નથી? હે વત્સ! એક પક્ષી પણ સર્વ પ્રયત્નપૂર્વક પિતાના માળાનું રક્ષણ કરે છે તે પૃથ્વીના ભારને ધારણ કરવામાં ધીર એવા તમારા જેવા પુરૂષનું તે કહેવું જ શું? હે મહાયશ! અમારા જેવા યતિજનની રક્ષા માટે નિશ્ચય પ્રજાપતિ તમ જેવા સત્પરૂને ઉત્પન્ન કરે છે. વળી