________________
પંચમ પ્રસ્તાવ-મવિઝની પ્રવાસાવસ્થા.
૨૮
- તથાવિધ ભાવની અવશ્ય ભવિતવ્યતા હોવાથી તે તે સ્થાનેમાં લાંબો વખત ભ્રમણ
કર્યા છતાં તેને એક કાણું કેની પણ પ્રાપ્તિ ન થઈ. એમ આશા-પિશાચના પંજામાં ફસાતાં તેના ઘણાં વરસો વ્યતીત થયાં.
એમ કરતાં એકદા ધવલ બલાકારૂપ દીર્ઘ વદનયુકત, વિજળીરૂપ ચપલ લેચન સહિત, ઇંદ્ર ધનુષ્યને ધરનાર, અંજનગિરિના શિખર સમાન ઘેર ગઈ. નારૂપ અટ્ટહાસ્યથી વિરહી જનેના હૃદયને કંપાવનાર અને વેતાલ સમાન દારૂણ એ વર્ષાકાલ આવ્યું. તેને જોતાં પિતાની પત્ની તેને યાદ આવી. એટલે તત્કાલ મયૂરના ટહુકા સાંભળતાં જેની ઉત્કંઠા ચારગણું વૃદ્ધિ પામેલ છે એ તે લાંબે નિસાસો નાખી અવિલંબિત પ્રયાણથી પિતાના નગર ભણું ચાલ્યું, પરંતુ લાંબે માર્ગ હોવાથી, તેમાં પણ શરીરે દુર્બળતા આવતાં શીધ્ર ગમન કરવા અશકત હોવાથી પાંચ માસ થતાં તે કુંડગ્રામ નગરે પહોંચ્યો. ત્યાં પિતાના ઘરે જતાં દ્રવ્યની આશાએ બ્રાહ્મણીએ સન્મુખ આવીને તેને સત્કાર કર્યો, તેને આસન આપ્યું અને તેણે પતિના ચરણ પખાળ્યા. વળી શરીરની કુશળતા પૂછી અંગે તેલ ચેર્યું અને સ્નેહભાવ દેખાડ્યો. એમ ભેજન સમય થતાં તેણે વિચિત્ર રસવતી તૈયાર કરી તેને ભેજન કરાવ્યું. પછી તે શયામાં બેઠે, એટલે બ્રાહ્મણી પણ હૈયામાં હર્ષ પામતી તેની પાસે આવીને પૂછવા લાગી કેહે આર્યપુત્ર ! તમે કયા કયા દેશમાં આટલે બધે કાળ ભમ્યા ? અને કેટલું ધન પેદા કર્યું? તે બે -“હે પ્રિયે! હું કેટલા દેશ તને કહી સંભળાવું અથવા દ્રપાર્જન પણ શું કહું? કારણ કે શ્રી પર્વત, વાકર, સમુદ્ર-વરતીર, રાહણાચલ, રસકૂપિકા તેમજ ભુજગોવડે ભયંકર વિવિધ વિવ એવા અનેક સ્થાતેમાં આટલો કાળ હું ધન-પિપાસાથી ભયે, દવા લાયક સ્થાન મેં બેહી જોયાં અને સુવર્ણ-પાષાણે પણ ધમ્યા, અંજનસિદ્ધિના નિમિત્તે ઘણી દિવ્ય ઔષધિઓ તપાસી જોઈ, રાજસેવા પણ કરી અને મંત્ર-તંત્રાદિક પણ જાણ્યા, વળી અસિ, ધનુષ્ય, કુત, ચક્રાદિક જનપ્રસિદ્ધ શસ્ત્રોમાં પણ પરિશ્રમ કરવામાં બાકી ન રાખી. અરે ! મેં દ્રવ્યની ખાતર શું શું ન કર્યું ? તથાપિ હે પ્રિયે ! મને ભેજન માત્રની સામગ્રી પણ પ્રાપ્ત ન થઈ. અત્યારે તે કેવળ તારા દશનની અભિલાષાથી હું પાછો ફર્યો છું.” એ પ્રમાણે સાંભળતાં જાણે વજાથી ઘાયલ થઈ હોય, જાણે લૂંટાઈ ગઈ હોય તેમ શ્યામ મુખે, કોપથી અધરોષ્ઠને ફફડાવતી અને રક્ત લેચન કરી તે કહેવા લાગી કે-“અરે ! પાપિષ્ટ ! અરે કલક્ષણા ! અરે પશુ સમાન ! નિર્ભાગ્ય શિરોમણિ ! જે એમ હતું તે
આટલે વખત કડવી ઘીસેનાં ફળ પકડતો ત્યાં શા માટે ભમતે રહ્યો ? અરે , ૨૭